Από τότε που εκδόθηκε το περασμένο φθινόπωρο η βιογραφία του Ρόμπερτ Σέρβις για τον Λέων Τρότσκι, έχω γράψει μία εκτεταμένη ανασκόπηση, και δώσει δύο διαλέξεις, την πρώτη στο Λονδίνο και την δεύτερη στο Σύδνεϋ. Αυτή είναι η τρίτη μου διάλεξη για αυτό το βιβλίο. Τί υπάρχει να προστεθεί, θα μπορούσε εύλογα κάποιος να διερωτηθεί, σε όσα έχω ήδη γράψει και πει; Αυτή η σκέψη μου πέρασε από το μυαλό καθώς άρχισα να προετοιμάζομαι για την αποψινή διάλεξη. Θα βρισκόμουνα στην θέση να επαναλάβω αυτά που έχω ήδη πει, αν και μπροστά σε ένα καινούργιο ακροατήριο; Αυτό δεν θα συμβεί, τουλάχιστο στο μεγαλύτερο μέρος. Κάποια επανάληψη είναι αναπόφευκτη, αλλά είναι πολλά όσα απομένουν ακόμη να ειπωθούν.

Επιστρέφοντας στην βιογραφία του κ. Σέρβις μετά από μία ανάπαυλα μερικών μηνών, δύο πράγματα έγιναν φανερά σε μένα. Πρώτο, το βιβλίο είναι ακόμη χειρότερο από ό,τι το θυμόμουνα να είναι. Δεύτερο, δεν είχα προσδιορίσει όλα τα πραγματικά λάθη, τις μισές αλήθειες, τις διαστρεβλώσεις και τις καθαρές συκοφαντίες που μπορούν να βρεθούν στην βιογραφία του κ. Σέρβις. Το έργο, μάλιστα, του προσδιορισμού όλων των λαθών στο βιβλίο του είναι μια εργασία που θα μπορούσε να απασχολήσει έναν αριθμό απόφοιτων του ιστορικού τμήματος της Οξφόρδης για μήνες. Αυτό που έγραψα στην αρχική μου ανασκόπηση δεν ήταν υπερβολή: η αναίρεση κάθε δήλωσης που είναι πραγματικά λανθασμένη, δεν έχει την αναγκαία τεκμηρίωση και παραβιάζει αποδεκτά επίπεδα ακαδημαϊκής έρευνας θα απαιτούσε ένα τόμο τόσο μακροσκελή όσο σχεδόν και το βιβλίο του Σέρβις. Υπάρχουν δηλώσεις και ισχυρισμοί που είναι εντελώς απαράδεκτοι, από μια καθαρά επαγγελματική άποψη, σε κάθε κεφάλαιο.

Προηγουμένως, είχα επιστήσει την προσοχή σε μερικά από τα πιο κακόβουλα αποσπάσματα στην βιογραφία του κ. Σέρβις - δηλαδή, την πρόστυχη απεικόνιση του για τον χαρακτήρα και την προσωπική ζωή του Τρότσκι. Ο Σέρβις ξεκίνησε με την πρόθεση να δυσφημίσει την ηρωική μορφή του Τρότσκι που ξεπρόβαλε μέσα από τις σελίδες της επιβλητικής τριλογίας του Ισαάκ Ντόιτσερ, Ο Ένοπλος, Άοπλος και Εξόριστος Προφήτης, που είχε εξασκήσει σημαντική επίδραση σε μία γενιά ριζοσπαστικοποιημένης νεολαίας την δεκαετία του 1960. Η πρόθεση του Σέρβις ήταν να δυσφημίσει τον Σέρβις όχι μόνο σαν πολιτική μορφή, αλλά επίσης σαν άνθρωπο: να τον παρουσιάσει σαν ένα αχάριστο γιό, έναν άπιστο και ερωτοτροπούντα σύζυγο, ένα ψυχρό και άστοργο πατέρα, έναν αγενή, διασπαστικό και αναξιόπιστο σύντροφο· και, τελικά, σαν ένα μαζικό δολοφόνο, έναν άνδρα που «απολάμβανε την τρομοκρατία.» [497]. Με λίγα λόγια, ο Τρότσκι απεικονίζεται σαν ένα από τα τέρατα της πολιτικής ιστορίας του εικοστού αιώνα. Επίσης εξέτασα την υπέρμετρη εμμονή του κ. Σέρβις με την Εβραϊκή καταγωγή του Τρότσκι, την οποία χειρίστηκε με ένα τρόπο που σίγουρα θα χαροποιούσε τους αντι-Σημίτες.

Το λεπτομερές ξεσκέπασμα της προσβολής της προσωπικότητας του Τρότσκι από τον Σέρβις δεν άφησε αρκετό χρόνο για να εξεταστεί ο χειρισμός του των πολιτικών και των ιδεών του Τρότσκι. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημάνω ότι ο Σέρβις είχε δηλώσει ότι δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα να εξετάσει όσα είπε, έγραψε ή ακόμη και όσα έκανε ο Τρότσκι. Ο Σέρβις είπε ότι σκόπευε «να ανασκάψει την θαμμένη ζωή.» [4]  Ο Σέρβις διακήρυξε ότι ενδιαφερόταν τόσο για «όσα σιωπούσε ο Τρότσκι όσο και για όσα επέλεγε να γράψει ή να μιλήσει.» Σύμφωνα με τον Σέρβις, οι «αδιατύπωτες βασικές παραδοχές» του Τρότσκι «ήταν αναπόσπαστες από το αμάλγαμα της ζωής του.» [5]

Αυτή η προσέγγιση ταίριαζε με τους σκοπούς του κ. Σέρβις, τους εμπορικούς όσο και τους πολιτικούς. Πρώτο, τον απάλλαξε από τον κόπο να διαβάσει πραγματικά τα σημαντικότερα έργα του Τρότσκι, πόσο μάλλον να επεξεργαστεί συστηματικά την τεράστια κληρονομιά των δημοσιευμένων και αδημοσίευτων γραπτών του. Όπως και να είναι, ο Σέρβις δεν θα ήταν ικανός να καταπιαστεί με σοβαρή έρευνα, ακόμη και αν είχε την κλίση. Η βιογραφία του για τον Τρότσκι κατασκευάστηκε σύμφωνα με μία εμπορική φόρμουλα που την είχε επεξεργαστεί με τους εκδότες του (τον Μακμίλλαν στην Βρετανία, το Χάρβαρντ Γιουνιβέρσιτι Πρες στις Ηνωμένες Πολιτείες). Η βιογραφία για τον Τρότσκι είναι το τρίτο μεγάλο βιβλίο του Σέρβις που εμφανίζεται στην αγορά μέσα σε διάστημα μόλις πέντε ετών. Το πρώτο βιβλίο, μία βιογραφία για τον Στάλιν, εκδόθηκε το 2005. Αποτελούνταν από 604 σελίδες κειμένου, προσεκτικά συσκευασμένες σε πέντε μέρη. Κάθε μέρος είχε 11 κεφάλαια, 10 με 13 σελίδες σε έκταση το καθένα. Το δεύτερο βιβλίο του Σέρβις Σύντροφοι εκδόθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 2007. Διαφημισμένο σαν μία έγκυρη ιστορία του παγκόσμιου κομμουνισμού αυτός ο τόμος αποτελούνταν από 482 σελίδες κειμένου, οργανωμένου σε έξη μέρη. Κάθε μέρος είχε έξη κεφάλαια. Κάθε κεφάλαιο αποτελούνταν από 10 με 12 σελίδες.

Οι Σύντροφοι είναι μία παρωδία πολιτικής ιστορίας και ιστορίας των ιδεών. Η εισαγωγή του Σέρβις στον τόμο, ένα ξέφρενο τρεχαλητό ανάμεσα στις πηγές του Μαρξισμού, διαβάζεται σαν το πρώτο προσχέδιο μιας κωμωδίας των Μόντυ Πάιθονς. Ο Σέρβις πληροφορεί τους αναγνώστες του, ανάμεσα σε άλλα πράγματα, ότι «ο Μαρξ ισχυρίστηκε ότι έχει αναποδογυρίσει τον Χέγκελ» και ότι ποτέ «δεν ανέχθηκε την υποστήριξη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας από τον Ρικάρντο.» Αφού καταπιάστηκε τόσο γοργά και αποτελεσματικά με την φιλοσοφία και την πολιτική οικονομία, ο Σέρβις ανακοίνωσε:  «Ζωτική σημασία για τον Μαρξισμό είχε το όνειρο της αποκάλυψης που ακολουθείται από τον παράδεισο. Αυτό το είδος σκέψης υπήρχε στον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ.» [14]  Ο τόμος απαστράπτει με μία πληθώρα από τέτοιες λαμπρά στοχαστικές παρατηρήσεις.

Ο Σέρβις άρχισε να εργάζεται για το νέο του εγχείρημα. Με τον Τρότσκι, που εκδόθηκε το 2009, ο Σέρβις και οι εκδότες του πέτυχαν μία τέλεια ισορροπία ανάμεσα στο εμπορικό χρονοδιάγραμμα, και την διαδικασία κατασκευής του κειμένου. Ο Τρότσκι  έχει 501 σελίδες κειμένου, συσκευασμένες σε τέσσερα μέρη, με 13 κεφάλαια το καθένα. Συνολικά 52 κεφάλαια, με κάθε κεφάλαιο να αποτελείται από 9 με 10 σελίδες. Έτσι, εύλογα συμπεραίνεται, ο Σέρβις αναμενόταν να παράγει σταθερά ένα κεφάλαιο την εβδομάδα, και να ολοκληρώσει το έργο σε ένα μόλις χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψη τους πρόσθετους μήνες που απαιτούνται για συντακτικό έλεγχο, στοιχειοθέτηση και εκτύπωση, ο διετής εκδοτικός προγραμματισμός δεν άφηνε και τόσο χρόνο στον Σέρβις για την ανάγνωση, ταξινόμηση και αξιολόγηση ντοκουμέντων, και για σκέψη. Αυτό θα εξηγούσε μερικά τον εκπληκτικό αριθμό πραγματικών λαθών στην βιογραφία του.

Ωστόσο, ακόμη και αν ο κ. Σέρβις είχε διαπραγματευτεί ένα πιο άνετο πρόγραμμα, το αποτέλεσμα θα ήταν και πάλι περίπου το ίδιο. Ο Σέρβις ξεκίνησε με τον σκοπό να κατασκευάσει ένα χοντροκομμένο και κακοπροαίρετο έργο ενάντια στον Τρότσκι και τον Τροτσκισμό που, από την ίδια του την φύση, απέκλειε μία έντιμη και στοχαστική αντιμετώπιση των γραπτών και των ιδεών του Τρότσκι. Η αδιαφορία για τα γραπτά του Τρότσκι διευκόλυνε την διαστρέβλωση των ιδεών του. Για τον Σέρβις, το αληθές ή αναληθές κάποιας συγκεκριμένης δήλωσης, ή εάν αυτή ή εκείνη η κρίση βασιζόταν σε αξιόπιστα στοιχεία, δεν ήταν ζητήματα για τα οποία ήταν ανάγκη να νοιάζεται. Στα γραφόμενα του για τον Τρότσκι, κανένας παραλογισμός δεν ήταν αρκετά παράξενος.

Η δήλωση ότι ο Τρότσκι ήταν ένας από τους μεγάλους επαναστάτες διανοούμενους του εικοστού αιώνα δεν είναι κάποια που σοβαροί ιστορικοί - περιλαμβανομένων αυτών που δεν έχουν καμμία συμπάθεια για τις πολιτικές του - θα αμφισβητούσαν. Ήταν αδιαφιλονίκητα ένας συγγραφέας εξαιρετικής δύναμης. Ήταν η πιο σπάνια από τις πολιτικές μορφές – κάποιος που αποσπούσε την παγκόσμια προσοχή μέσα από την δύναμη των γραπτών του. Αποχωρισμένος από όλα τα συμβατικά γνωρίσματα της εξουσίας, ζώντας στην απομόνωση της εξορίας – σε ένα νησί στα παράλια του Ισταμπούλ στην Τουρκία, αργότερα σε χωριά στην επαρχία της Γαλλίας και της Νορβηγίας, και τελικά σε ένα προάστιο της Πόλης του Μεξικού - τα λόγια του Τρότσκι επηρέαζαν την παγκόσμια κοινή γνώμη.

Οι εχθροί του εξακολουθούσαν να τον φοβούνται. Η αναφορά και μόνο του ονόματος του θα προκαλούσε την οργή του Χίτλερ. Ακόμη και ο ισχυρός Στάλιν, εγκαταστημένος άνετα μέσα στο Κρεμλίνο, με ένα τεράστιο μηχανισμό τρομοκρατίας στην διάθεση του, φοβόταν τον Τρότσκι. Ο Ντμίτρι Βολκογκόνωφ έγραψε, «Σχεδόν το καθετί για ή από τον Τρότσκι μεταφραζόταν για αυτόν [τον Στάλιν] σε ένα αντίγραφο. ... Είχε ένα ειδικό ερμάριο στο γραφείο του όπου φύλαγε  ... όλα σχεδόν τα έργα του Τρότσκι , πυκνά σημειωμένα με υπογραμμίσεις και σχόλια. Κάθε συνέντευξη του Τρότσκι ή δήλωση του στον Δυτικό τύπο μεταφραζόταν αμέσως και δινόταν στον Στάλιν.» (2)  Σε ένα αξιοσημείωτο απόσπασμα, ο Βολκογκόνωφ, που είχε πρόσβαση στα προσωπικά έγγραφα του Στάλιν, έγραψε ότι

Το φάντασμα του Τρότσκι επέστρεφε συχνά για να στοιχειώσει τον σφετεριστή. ... Ο Στάλιν φοβόταν και την σκέψη του. ... Σκεφτόταν τον Τρότσκι όταν έπρεπε να καθίσει και να ακούσει τον Μολότωφ, τον Καγκάνοβιτς, τον Κρούστσεφ και τον Ζντάνωφ. Ο Τρότσκι ήταν διανοητικά διαφορετικού διαμετρήματος, με την κατανόηση του για οργανωτικά θέματα και τα ταλέντα του σαν ομιλητής και συγγραφέας. Από κάθε άποψη ήταν κατά πολύ ανώτερος από αυτή την συνάθροιση από γραφειοκράτες, αλλά ήταν επίσης ανώτερος από τον Στάλιν, και ο Στάλιν το ήξερε. ... Όταν διάβαζε τα έργα του Τρότσκι, όπως η Σταλινική Σχολή Πλαστογραφίας,  Ανοικτή Επιστολή στα Μέλη του Μπολσεβίκικου Κόμματος, ή Το Σταλινικό Θερμιδόρ,  ο Ηγέτης έχανε σχεδόν τον αυτοέλεγχο του. (3)

Εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του, τα έργα του Τρότσκι παραμένουν σε κυκλοφορία σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Από όλους, μάλιστα, τους κύριους εκπρόσωπους του κλασσικού Μαρξισμού - με τις πιθανές εξαιρέσεις του Μαρξ και του Ένγκελς - ο Τρότσκι παραμένει ο πιο πλατιά διαβασμένος. Οι λέξεις «Προδομένη Επανάσταση ,» «άνιση και συνδυασμένη ανάπτυξη,» «Διαρκής Επανάσταση,» και «Τέταρτη Διεθνής» - συνδεδεμένες με το όνομα του Τρότσκι - θυμίζουν καίρια μοτίβα της πολιτικής εμπειρίας της σύγχρονης ιστορίας. Όσο η Ρώσικη Επανάσταση παραμένει το αντικείμενο ενδιαφέροντος, διαμάχης και έμπνευσης - δηλαδή, για πολλές ακόμη γενιές - η μνημειώδης Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης του Τρότσκι θα διατηρήσει την δύναμη που έχει πάνω στον νου, την φαντασία και τα συναισθήματα των αναγνωστών. Ο Τρότσκι ήταν ξεκάθαρα ένας μείζων πολιτικός στοχαστής. Όπως ένας γνωστός σύγχρονος ιστορικός, ο Μπαρούχ Κνάι-Παζ (ο οποίος δεν είναι Τροτσκιστής) έγραψε εύστοχα σε μία μελέτη για την σκέψη του Τρότσκι το 1978:

Πολλά έχουν γραφτεί για την ζωή  και την επαναστατική σταδιοδρομία του Τρότσκι - τόσο για την περίοδο που ήταν στην εξουσία όσο και όταν δεν ήταν - αλλά σχετικά λίγα για την κοινωνική και πολιτική του σκέψη. Αυτό βέβαια είναι ίσως φυσικό, εφόσον η ζωή του περιείχε πολλές συνταρακτικές στιγμές, και θεωρείται ότι είναι, ακόμη και τώρα, και ίσως όχι άδικα, η πεμπτουσία του επαναστάτη σε μία εποχή που δεν είχε έλλειψη από επαναστατικές μορφές. Ωστόσο, τα επιτεύγματα του στον χώρο της θεωρίας και των ιδεών  είναι από πολλές απόψεις όχι λιγότερο τεράστια: ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανάλυσε την εμφάνιση, στον εικοστό αιώνα, κοινωνικών αλλαγών σε καθυστερημένες κοινωνίες, και ανάμεσα στους πρώτους, επίσης, που επιχείρησε να εξηγήσει τις πολιτικές συνέπειες που σχεδόν πάντοτε θα απέρρεαν μέσα απο τέτοιες αλλαγές. Ήταν εξαιρετικά πολύγραφος σε όλη του την ζωή, και ο πολιτικός στοχαστής ήταν σε αυτόν ένα εξίσου αναπόσπαστο μέρος της προσωπικότητας του όσο και ο καλύτερα γνωστός άνθρωπος της δράσης. (4)

Ας ακούσουμε, τώρα, τον Σέρβις: «Πάντοτε έγραφε (ο Τρότσκι) ότι του ερχόταν στο μυαλό.» [78]  Ο Τρότσκι «δεν πρόβαλε καμμία αξίωση για πνευματική πρωτοτυπία: θα γελοιοποιούνταν αν το επιχειρούσε.» [109]  «Αρνιόταν να κάνει τον κόπο να διερευνήσει θέματα που απασχολούσαν εκείνη την στιγμή την διανοητική ελίτ του κόμματος...» [109]  «Στις ιδέες του πεταγόταν από το ένα θέμα στο άλλο...» [110]  «Απλά αγαπούσε να κάθεται σε ένα γραφείο, με τον στυλογράφο στο χέρι, γράφοντας βιαστικά το τελευταίο έργο...» [319]  «Η σκέψη του ήταν ένας συγχυσμένος και μπερδεμένος κυκεώνας...» [353]  «Αφιέρωνε πολύ χρόνο σε διενέξεις, και λιγότερο σε σκέψη. ... Αυτό συνεπαγόταν τελικά μία έλλειψη σοβαρότητας για ένα διανοούμενο.» [356]  «Τα άρθρα του ήταν γεμάτα με σχηματικές προβλέψεις, ασταθείς συλλογισμούς και απερίσκεπτα συνθήματα.» [397]

Καθώς κάποιος διαβάζει τέτοια αποσπάσματα, απλά μένει κατάπληκτος από την τέλεια ηλιθιότητα και χοντροκοπιά τους. Περιμένει ο συγγραφέας τους να ληφθούν τέτοιες ανοησίες σοβαρά υπόψη; Τις πιστεύει αυτός ο ίδιος; Ο Σέρβις δεν δίνει κανένα παράδειγμα για τον «συγχυσμένο και μπερδεμένο κυκεώνα των ιδεών» του Τρότσκι ούτε επιχειρεί να αναλύσει, ή έστω να δώσει μία επαρκή σύνοψη, και ένα μόνο έργο του Τρότσκι. Χαρακτηρισμοί όπως αυτοί που αναφέρονται παραπάνω παρουσιάζονται χωρίς καμμία εξέταση των πραγματικών κειμένων ή παραπομπή σε αυτά. Ακόμη και οι πιο σημαντικές έννοιες και ιδέες που συνδέονται με τον Τρότσκι - όπως η θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης και η ανάλυση του των κοινωνικο-οικονομικών θεμελίων της Σοβιετικής Ένωσης σαν ένα εκφυλισμένο εργατικό κράτος  - δεν εξηγούνται. Στην έκταση που ακόμη και σύντομες αναφορές γίνονται σε συγκεκριμένα έργα του Τρότσκι γίνονται με τρόπο υπολογισμένο έτσι ώστε να γελοιοποιήσουν τον συγγραφέα τους και τις ιδέες του.

Ο Σέρβις δεν είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική ενάντια στον Τρότσκι. Η μέθοδος του, μάλιστα, έχει μία χτυπητή ομοιότητα με αυτή που χρησιμοποιήθηκε στην διεθνή εκστρατεία ενάντια στον Τρότσκι που εξαπέλυσε η Σοβιετική γραφειοκρατία και τα σύμμαχα Σταλινικά κόμματα, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα της Μεγάλης Βρετανίας, στο τέλος της δεκαετίας του 1960 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Σαν ένας νεαρός μεταπτυχιακός φοιτητής εκείνη την περίοδο που μελετούσε Σοβιετική ιστορία, ο κ. Σέρβις θα ήταν ενήμερος για αυτή την εκστρατεία. Τα γραπτά της Σταλινικής Μπέττυ Ρηντ, της ειδικής του ΚΚΜΒ για θέματα ενάντια στον Τρότσκι, κυκλοφορούσαν ευρέως σε πανεπιστημιακούς χώρους στην Βρετανία. Εκείνα τα χρόνια, η Σοβιετική γραφειοκρατία γινόταν ολοένα και πιο ανήσυχη για την εξάπλωση της Τροτσκιστικής επιρροής ανάμεσα στην ριζοσπαστικοποιημένη νεολαία. Αλλά καθώς η ντροπή των εγκλημάτων του Στάλιν είχε ξεσκεπαστεί από τον Κρούστσεφ, δεν ήταν πια δυνατό για τους ιδεολογικούς διεκπεραιωτές του Κρεμλίνου να αποκηρύξουν απλά τον Τρότσκι σαν ένα «φασιστικό καταστροφέα» όπως ήταν το στυλ στις δεκαετίες του 1930 και του 1940. Άλλες μορφές ύπουλες πλαστογράφησης έπρεπε να αναπτυχθούν. Η χοντροκομμένη παραποίηση των γραπτών του Τρότσκι - κάνοντας τα, συγκεκριμένα, να φαίνονται παράλογα ή σαν οι ασυναρτησίες ενός παράφρονα - έπαιξε ένα κεντρικό ρόλο στην ανανεωμένη επίθεση ενάντια στον Τρότσκι. Βέβαια η προσπάθεια να δυσφημίσουν τις ιδέες του Τρότσκι απαιτούσε να κρατιούνται στο ελάχιστο οι αναφορές στα γραπτά του. Σε ένα σημαντικό άρθρο με τον τίτλο «Η Αναβίωση του Σοβιετικού Αντι-Τροτσκισμού,» γραμμένο το 1977, ο εκλιπών Ρόμπερτ Η. Μακνήλ, ένας διακεκριμένος Αμερικάνος λόγιος, περιέγραψε την Σταλινική μέθοδο:

Είναι πολλά αυτά που δεν μπορούν να ειπωθούν στην αναβιωμένη παραλλαγή του Σοβιετικού αντι-Τροτσκισμού. Τα γραπτά του δεν μπορούν να αναφερθούν σε πλήρη βιβλιογραφική μορφή, και ούτε πολύ συχνά. Αναφέρονται συχνά οι τίτλοι (ποτέ πρόσθετες πληροφορίες για τον εκδότη) Διαρκής Επανάσταση και Η Ζωή μου αλλά πολύ λίγα επιπλέον. Αυτό είναι εύλογα προνοητικό. Δεν υπάρχει λόγος να εξυπηρετηθεί ο εχθρός με λίστες ανατρεπτικών βιβλίων, ιδιαίτερα όταν σκεφτούμε τους αναγνώστες σε χώρες όπου οι βιβλιοθήκες περιέχουν Τροτσκιστικά έργα. Αυτή η ασάφεια στις πρωτογενείς πηγές διευκολύνει την ερμηνεία τους. ... Προβάλλεται ο ασαφής ισχυρισμός ότι ο Τρότσκι συκοφάντησε την Σοβιετική Ένωση, αρνήθηκε ότι ήταν σοσιαλιστική, ένας ισχυρισμός που θεωρείται τόσο παράλογος που να μην απαιτείται ακόμη και η αντίκρουση του, όμως το περιεχόμενο της κριτικής του Σταλινισμού από τον Τρότσκι ποτέ δεν περιγράφεται. (5)

Ο Σέρβις γράφει ότι «η γραπτή κληρονομιά (του Τρότσκι) δεν θα έπρεπε να επιτραπεί να γίνει ολόκληρη η ιστορία» και ότι «Μερικές φορές είναι τα κατάλοιπα που υποτίθεται πως είναι ασήμαντα παρά οι σπουδαίες δημόσιες δηλώσεις με τα οποία αναπλάθεται η προοπτική της σταδιοδρομίας του με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.» [5]  Στην συνέχεια ισχυρίζεται ότι η δημοσιευμένη αυτοβιογραφία του Τρότσκι είναι μία ανέντιμη προσπάθεια να αποκρύψει την αλήθεια για την ζωή του, και ότι «Οι περικοπές και οι διορθώσεις μας λένε όσα δεν ήθελε να είναι γνωστά στους άλλους.» [5]  Αυτές οι δηλώσεις είναι δείγματα μιας μεθόδου πλαστογράφησης που είναι μία παραλλαγή της Σταλινικής μεθόδου που προσδιορίστηκε με πολλή ακρίβεια από τον Μακνήλ.

Η μέθοδος που χρησιμοποιείται από τον Σέρβις συνδέεται με την πολιτική προοπτική που διαπνέει  τα γραπτά του. Η αποστροφή του Σέρβις για τον Τρότσκι είναι ο αντικατοπτρισμός του θαυμασμού του για τον Στάλιν. Έχοντας αναλύσει τους εμπαικτικούς και εξευτελιστικούς χαρακτηρισμούς του Τρότσκι από τον Σέρβις, ας εξετάσουμε την αξιολόγηση του καθηγητή για τον Στάλιν. Στην βιογραφία του 2005, ο Σέρβις περιγράφει τον Στάλιν σαν «ένα λαμπρό συντάκτη Ρωσόγλωσσων χειρόγραφων.» (6)  Ο Σέρβις δεν παραθέτει ούτε ένα χειρόγραφο όπου εκδηλώνεται αυτή η λαμπρότητα. Ούτε αναφέρει ότι ο Στάλιν, σαν δικτάτορας, έκανε τις περισσότερες συντακτικές διορθώσεις του με την σφαίρα του εκτελεστή. Αντίθετα, μάλλον, οι έπαινοι συνεχίζονται. «Στην πραγματικότητα,» γράφει ο Σέρβις, «ο Στάλιν ήταν ένας εύγλωττος και στοχαστικός συγγραφέας αν και δεν είχε ένα ιδιαίτερο ύφος.» [Στάλιν,  221]   Αυτή δεν είναι μία γνώμη. Είναι γεγονός! Αυτό σε αντίθεση με τον Τρότσκι, ο οποίος καθώς μας είπε ο Σέρβις, «έγραφε ό,τι του ερχόταν στο μυαλό.»  Ναι, ο Στάλιν ήταν κάθε άλλο παρά τέλειος.  «Ήταν ένας μαζικός δολοφόνος με ψυχολογικές ιδεοληψίες,» γράφει ο Σέρβις με θλίψη. Όμως «σκεπτόταν και έγραφε σαν Μαρξιστής.» [Στάλιν, 379]  Το βιβλίο του Θεμέλια του Λενινισμού  «ήταν ένα έργο ικανής συμπύκνωσης.» [Στάλιν, 221]  «Ο Στάλιν,» γράφει ο Σέρβις, «ήταν ένας στοχαστικός άνδρας και σε όλη του την ζωή προσπάθησε να εννοήσει τον κόσμο όπως τον βρήκε. Είχε μελετήσει πολλά και λησμονήσει λίγα. ... Δεν ήταν ένας πρωτότυπος στοχαστής και ούτε ακόμη ένας εξαίρετος συγγραφέας. Ωστόσο, ήταν ένας διανοούμενος μέχρι το τέλος της ζωής του.» Συνοψίζοντας τον Στάλιν στον επίλογο της βιογραφίας, ο Σέρβις δηλώνει «Αλλά ήταν σίγουρα ασυνήθιστος. Ήταν ένας πραγματικός ηγέτης. Τον παρακινούσε επίσης ο πόθος για εξουσία καθώς επίσης και οι ιδέες. Ήταν ένας διανοούμενος με τον δικό του τρόπο, και το επίπεδο της λογοτεχνικής και της συντακτικής ικανότητας του ήταν εντυπωσιακό. Για τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του θα υπάρχει πάντοτε διαφωνία.» [Στάλιν,  603]

Ο στόχος του Σέρβις στην βιογραφία για τον Τρότσκι ήταν να δυσφημίσει την ευνοϊκή εικόνα που ξεπρόβαλε μέσα από προγενέστερες βιογραφίες που γράφτηκαν από τον Ισαάκ Ντόιτσερ και τον Γάλλο ιστορικό Πιερ Μπρουέ. Ο σκοπός της βιογραφίας του Σέρβις για τον Στάλιν ήταν ακριβώς ο αντίθετος. Ενώ το γράψιμο της βιογραφίας για τον Τρότσκι ήταν, για τον Σέρβις, ένα έργο μίσους, η εργασία του για τον Στάλιν ήταν ένα έργο αγάπης. Η εικόνα που υπήρχε για τον Στάλιν ήταν «ώριμη για αμφισβήτηση,» έγραψε. «Αυτό το βιβλίο σκοπεύει να δείξει ότι ο Στάλιν ήταν μία πολύ περισσότερο δυναμική και ξεχωριστή μορφή απο όσο έχει θεωρηθεί συμβατικά.» [Στάλιν,  x]  Ο Σέρβις παραδέχθηκε ότι ο Στάλιν «ήταν γραφειοκράτης και δολοφόνος.» Όμως «ήταν επίσης ηγέτης και συντάκτης κειμένων, θεωρητικός (από τους μέτριους), λίγο ποιητής (στα νιάτα του), γνώστης των τεχνών, οικογενειάρχης και ακόμη ένα γοητευτικό άτομο.» [Στάλιν,  x]  Περίπου τα ίδια, παρεμπιπτόντως, θα μπορούσαν να ειπωθούν για τον Γκαίμπελς και τον Γκαίριγκ, για να μην αναφέρουμε τον Χίτλερ.

Ίσως ο Σέρβις φανταζόταν ότι έδινε στους αναγνώστες του ένα πορτραίτο με λεπτές αποχρώσεις, ένα μείγμα από αντιφατικά χαρακτηριστικά. Αλλά αυτό που πραγματικά παρουσίαζε ήταν μία παραλλαγή από τα χειρότερα κινηματογραφικά κλισέ - ο μαζικός δολοφόνος που σκεπάζει  τα παιδιά του στο κρεβάτι και τα καληνυχτίζει φιλώντας τα απαλά. Τι μας απομένει λοιπόν από τον Σέρβις; Στην πράξη, ένα πολιτικό πορτραίτο εντελώς παρόμοιο με αυτό που έφτιαξε ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ο τελευταίος Σοβιετικός ηγέτης στην περιβόητη ομιλία του πάνω στην ιστορία τον Νοέμβρη του 1987:

Γίνεται πολλή συζήτηση τώρα για τον ρόλο του Στάλιν στην ιστορία μας. Ήταν μία στο έπακρο αντιφατική προσωπικότητα. Για να παραμείνουμε πιστοί στην ιστορική αλήθεια πρέπει να δούμε τόσο την αδιαφιλονίκητη συνεισφορά του Στάλιν στην πάλη για τον σοσιαλισμό, την υπεράσπιση των κατακτήσεων του· όσο και τα χονδροειδή πολιτικά λάθη, και τις καταχρήσεις που διαπράχθηκαν από αυτόν και από αυτούς γύρω του, για τα οποία ο λαός μας πλήρωσε ένα βαρύ τίμημα και που είχαν βαριές συνέπειες για την ζωή της κοινωνίας μας. (7)

Τόσο ο Σέρβις όσο και ο Γκορμπατσώφ είναι έτοιμοι να δεχτούν ότι ο Στάλιν διέπραξε εγκλήματα. Αλλά η έμφαση τοποθετείται πάνω στα θετικά του επιτεύγματα. Στην πρώτη παράγραφο της βιογραφίας για τον Στάλιν, ο Σέρβις δηλώνει: «Παρόλο που ο Λένιν ίδρυσε την ΕΣΣΔ, ο Στάλιν ήταν αυτός που δυνάμωσε και σταθεροποίησε την δομή της. Χωρίς τον Στάλιν, η Σοβιετική Ένωση θα είχε καταρρεύσει δεκαετίες πριν την διάσπαση της το 1991.» [Στάλιν, 3]  Αυτά τα λόγια θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί από ένα μέλος του Σοβιετικού Πολιτικού Γραφείου! Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος μία πιο κατηγορηματική απολογία και δικαιολόγηση για τις πολιτικές του Στάλιν. Ο Στάλιν αποφασιστικά δυνάμωσε και σταθεροποίησε την δομή της ΕΣΣΔ! Θα είχε καταρρεύσει χωρίς αυτόν, δεκαετίες πριν από την διάλυση της το 1991!

Με αυτά τα λόγια, όλες οι πράξεις και τα εγκλήματα του Στάλιν εξηγούνται και δικαιολογούνται: η συντριβή της Αριστερής Αντιπολίτευσης την δεκαετία του 1920· η φρίκη της κολλεκτιβιποίησης, οι Δίκες της Μόσχας και η Τρομοκρατία στο τέλος της δεκαετίας του 1930· ο αποπροσανατολισμός και οι προδοσίες που διευκόλυναν τις νίκες του φασισμού στην Ευρώπη· ο αποκεφαλισμός της ηγεσίας του Κόκκινου Στρατού το 1937-1938 και το Σύμφωνο Στάλιν-Χίτλερ, που οδήγησαν στην περιττή απώλεια εκατομμυρίων από Σοβιετικές ζωές μετα την Γερμανική εισβολή τον Ιούνη 1941· η κακοδιαχείριση της Σοβιετικής οικονομίας και η αποβλάκωση της πνευματικής ζωής· η δολοφονία των πιο εκλεκτών συγγραφέων, φιλοσόφων και επιστημόνων· η αναβίωση του αντι-Σημιτισμού· και η κηλίδωση του Μαρξισμού και των σοσιαλιστικών ιδεωδών, μέσα στην Σοβιετική Ένωση και διεθνώς. Όλα αυτά νομιμοποιούνται από τον Σέρβις σαν αναγκαία για την σταθεροποίηση και την διατήρηση της ΕΣΣΔ! Ο Σέρβις παραβλέπει το γεγονός ότι η δομή που άφησε πίσω του ο Στάλιν παράπαιε από κρίση σε κρίση, και ότι η γενιά των γραφειοκρατών που ανήλθε στην εξουσία κάτω από την κηδεμονία του ηγήθηκε στην αποτελμάτωση και την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Σέρβις φτάνει μέχρι να υπαινιχθεί ότι η τρομοκρατία ήταν μία θεμιτή αντίδραση του Στάλιν στις απειλές που αντιμετώπιζε η Σοβιετική Ένωση:

Βασική θέση ανάμεσα στις σκέψεις του είχε η ασφάλεια, και δεν έκανε καμμία διάκριση ανάμεσα στην προσωπική του ασφάλεια και την ασφάλεια των πολιτικών του, της ηγεσίας και του κράτους. Ο Μολότοφ και ο Καγκάνοβιτς επρόκειτο να ισχυριστούν  στην γεροντική τους παρακμή ότι ο Στάλιν είχε εύλογους φόβους για την δυνατότητα μιας «πέμπτης φάλαγγας» που θα έσπευδε να υποστηρίξει τις δυνάμεις εισβολής σε περίπτωση πολέμου. Ο Στάλιν έκανε μερικές νύξεις για αυτό. Είχε μείνει κατάπληκτος από την ευκολία με την οποία ο Στρατηγός Φράνκο μπόρεσε να αποκτήσει οπαδούς στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο που ξέσπασε τον Ιούλη του 1936. Σκόπευε να εμποδίσει να συμβεί αυτό ποτέ στην Σοβιετική Ένωση. Τέτοιοι συλλογισμοί  εξηγούν μέχρις ένα βαθμό γιατί (ο Στάλιν), σαν κάποιος που πιστεύει στην αποτελεσματικότητα της κρατικής τρομοκρατίας, στράφηκε στην εντατική βία το 1937-8., [Στάλιν, 347-348] 

Ο Σέρβις δέχεται σαν αξιόπιστες τις ψευδείς δικαιολογίες για την τρομοκρατία που δίνονται από τους συνέταιρους του Στάλιν στις σφαγές, τον Μολότοφ και τον Καγκάνοβιτς, που προσάρτησαν τα ονόματα τους σε χιλιάδες διαταγές εκτέλεσης την δεκαετία του 1930. Δεν υπάρχει οποιαδήποτε απόδειξη ότι η απόφαση του Στάλιν να εξολοθρεύσει την Μπολσεβίκικη Παλιά Φρουρά και τεράστια τμήματα της επαναστατικής σοσιαλιστικής ιντελλιγκέντσιας είχε τίποτε να κάνει με «εύλογους φόβους» ότι προετοιμαζόταν ένα δεξιό πραξικόπημα ενάντια στο Σοβιετικό κράτος. Με τον υπαινιγμό ότι τα γεγονότα στην Ισπανία - όπου γνωστοί αξιωματικοί του στρατού, από παλιά ταυτισμένοι με την άκρα δεξιά, πραγματοποίησαν πραξικόπημα ενάντια στην Δημοκρατική κυβέρνηση στην Ισπανία - εξώθησαν τον Στάλιν να εξαπολύσει την τρομοκρατία, ο Σέρβις αποδίδει νομιμότητα στις τερατώδεις κατηγορίες που επέρριψε ο Δημόσιος κατήγορος Βυσίνσκι ενάντια στους Παλιούς Μπολσεβίκους κατηγορούμενους στις Δίκες της Μόσχας. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα σχέδια για την φυσική εξόντωση των Παλιών Μπολσεβίκων ήταν ήδη πολύ προχωρημένα την εποχή που ξέσπασε ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος τον Ιούλη του 1936. Η δολοφονία του Κίροφ έγινε τον Δεκέμβρη 1934. Ο Ζινόβιεφ, ο Κάμενεφ και αμέτρητοι άλλοι ήταν στην φυλακή από το 1935. Προετοιμασίες για την πρώτη δίκη στην Μόσχα - που, ανάμεσα σε άλλα, ήταν να θέσουν τον Ζινόβιεφ, τον Κάμενεφ και άλλους φυλακισμένους και πιθανούς κατηγορούμενους κάτω από τεράστια πίεση, με βασανιστήρια ή με άλλους τρόπους, για να δώσουν ομολογίες - ήταν σε εξέλιξη ήδη από μήνες. Αν υπήρξε κάποιο εξωτερικό γεγονός που «ενέπνευσε» τον Στάλιν να εξολοθρεύσει τους παλιούς συντρόφους του, δεν ήταν το δεξιό πραξικόπημα στην Ισπανία. Ήταν, μάλλον, η «Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών» στην Γερμανία τον Ιούνη του 1934 - δηλαδή, η δολοφονία από τον Χίτλερ των παλιών κομματικών συνεργατών του στην ηγεσία των δυνάμεων κρούσης των SA.

Είναι αλήθεια οτι o Στάλιν εξαπέλυσε την τρομοκρατία για να αντιμετωπίσει απειλές ενάντια στο καθεστώς του. Αλλά αυτές οι απειλές προέρχονταν όχι από την φασιστική δεξιά αλλά από την σοσιαλιστική αριστερά. Ο φόβος του Στάλιν ότι η κοινωνική δυσαρέσκεια μέσα στην Σοβιετική Ένωση θα οδηγούσε σε μία αναζωπύρωση των Μπολσεβίκικων τάσεων, πάνω από όλα της τάσης που είχε ηγέτη τον Τρότσκι, έχει τεκμηριωθεί καλά - ιδιαίτερα από τον λαμπρό Ρώσο Μαρξιστή ιστορικό, Βαντίμ Ζ. Ρογκόβιν. Δεν προξενεί έκπληξη ότι η επτάτομη ιστορία του Ρογκόβιν για την πάλη της σοσιαλιστικής αριστεράς και της Τροτσκιστικής αντιπολίτευσης ενάντια στον Σταλινισμό δεν περιλαμβάνεται από τον Σέρβις στις βιβλιογραφίες των βιογραφιών του για τον Στάλιν και τον Τρότσκι.

Η υπεράσπιση του Στάλιν από τον Σέρβις συνεχίζεται στην βιογραφία του για τον Τρότσκι. Σημειώνει με αποδοκιμασία ότι, «ο Τρότσκι είχε προβάλει επιχειρήματα που είχαν προκαλέσει δυσπιστία για την υπόληψη του Στάλιν και των στενών συνεργατών του και ήταν πολύ εύκολο για συγγραφείς να τα υιοθετήσουν χωρίς σκέψη σαν τα δικά τους.» [Τρότσκι, 3]  Ο Σέρβις συνεχίζει:

Ο Τρότσκι έσφαλλε από πολλές θεμελιακές απόψεις στην επιχειρηματολογία του. Ο Στάλιν δεν ήταν μετριότητα αλλά μάλλον διέθετε ένα εντυπωσιακό φάσμα ικανοτήτων καθώς και ταλέντο για αποφασιστική ηγεσία. Όπως και να είναι, η στρατηγική του Τρότσκι για κομμουνιστική εξάπλωση είχε λίγα να προσφέρει για την αποφυγή ενός καταπιεστικού καθεστώτος. [3]

Όσο για τις δυσάρεστες όψεις του καθεστώτος του Στάλιν, η πηγή αυτών των προβλημάτων βρισκόταν στον Τρότσκι, του οποίου «οι ιδέες και οι πρακτικές έθεσαν πολλούς θεμελιακούς λίθους για την ανέγερση του Σταλινικού πολιτικού, οικονομικού, κοινωνικού και ακόμη και του πολιτιστικού οικοδομήματος.» [3]  Αργότερα μέσα στην βιογραφία, πλαστογραφεί κατάφωρα το φημισμένο έργο λογοτεχνικής κριτικής του Τρότσκι Λογοτεχνία και Επανάσταση και αποδίδει στον συγγραφέα απόψεις που είναι ακριβώς οι αντίθετες από όσα γράφονται στο βιβλίο, για να δηλώσει στην συνέχεια: «Σε τελευταία ανάλυση ... ήταν ο Τρότσκι που έθεσε τα φιλοσοφικά θεμέλια του πολιτιστικού Σταλινισμού.» [318]

Η υπεράσπιση του Στάλιν από τον Σέρβις ενάντια στα γραπτά του Τρότσκι είναι υπέρμετρα υβριστική: «Όσο για την κατηγορία ότι ο Στάλιν ήταν ένας αρχι-γραφειοκράτης, αυτό ήταν μία πλούσια ειρωνεία από ένα κατήγορο που απολάμβανε ανεξέλεγκτη διοικητική εξουσία στα χρόνια του μεγαλείου του.» [3]  Ο εξάψαλμος συνεχίζεται:

Ακόμη και ο ισχυρισμός του Τρότσκι ότι ο Στάλιν δεν ενδιαφερόταν να βοηθήσει κομμουνιστικές καταλήψεις εξουσίας στο εξωτερικό δεν αντέχει σε λεπτομερή εξέταση. Επιπλέον, αν ο κομμουνισμός ήταν νικηφόρος στην Γερμανία την Γαλλία ή την Ισπανία τα χρόνια του μεσοπολέμου, οι εμπροσθοφυλακές του δεν ήταν πιθανό να διατηρήσουν την εξουσία τους. Και εάν ποτέ ο Τρότσκι είχε γίνει ο υπέρτατος ηγέτης αντί για τον Στάλιν, οι κίνδυνοι για ένα λουτρό αίματος στην Ευρώπη θα αυξάνονταν δραστικά. [3]

Λεπτομερή εξέταση από ποιον;  Ο ίδιος ο Σέρβις δεν εξετάζει με λεπτομέρεια καμμία από τις σημαντικότερες επαναστατικές συγκρούσεις  - στην Βρετανία, την Κίνα, την Γερμανία, την Γαλλία και την Ισπανία, για να ονομάσουμε μερικές - που ήταν το αντικείμενο των πολεμικών του Τρότσκι στις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Αλλά η δήλωση καθαυτή δεν είναι κάποια που θα μπορούσε να είχε γίνει από κάθε ευυπόληπτο και έντιμο ιστορικό. Ο καταστροφικός ρόλος του Σταλινισμού κατά την διάρκεια της «χαμηλής ανέντιμης δεκαετίας» (8) που προηγήθηκε από το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, οι ολέθριες επιπτώσεις των διπρόσωπων, κυνικών και δολοφονικών δραστηριοτήτων του στο Ευρωπαϊκό και διεθνές εργατικό κίνημα, έχουν χαραχτεί στην συνείδηση μιας ολόκληρης γενιάς που έζησε μέσα από τα τρομερά γεγονότα της δεκαετίας του 1930. Ο Φόρος Τιμής στην Καταλωνία του Τζωρτζ Όργουελ είναι μόνο η πιο φημισμένη αφήγηση για τον Σταλινικό εφιάλτη.

Υπάρχουν αμέτρητα βιβλία στα οποία η Σταλινική ανατροπή της Ισπανικής επανάστασης, που ανάμεσα σε άλλα περιλαμβάνουν την καταστολή της αριστεράς και την δολοφονία του ηγέτη του POUM Αντρές Νιν, έχει καταγραφεί στην ιστορία. Η μεταμόρφωση της Κομμουνιστικής Διεθνούς σε ένα διεφθαρμένο όργανο της Σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής κάτω από την ηγεσία αξιωματούχων που επιλέγονταν και ελέγχονταν από το Κρεμλίνο, είναι ένα ιστορικό γεγονός που επιβεβαιώνεται από ένα τεράστιο όγκο ντοκουμέντων. Το Έβδομο Συνέδριο της Κομιντέρν, που συνήλθε το 1935, εδέσμευσε τα εθνικά Κομμουνιστικά κόμματα στην προοπτική ταξικής συνεργασίας των «Λαϊκομετωπικών» συμμαχιών με «φιλελεύθερα» και «δημοκρατικά» αστικά κόμματα. Ο Σέρβις παραλείπει να αναφέρει αυτό το Συνέδριο, το οποίο ο Τρότσκι πρόβλεψε ότι θα δημιουργούσε το σκηνικό για την τυπική διάλυση της Κομιντέρν. Καθώς σημείωσε αργότερα ο ιστορικός Ε. Χ. Καρρ, που έγραψε ένα φημισμένο βιβλίο όπου υπέβαλε την εξωτερική πολιτική του Στάλιν σε «λεπτομερή εξέταση»:

... Είχε σημασία το γεγονός ότι κανένα περαιτέρω συνέδριο, και καμμία σημαντική συνάντηση του ΙΚΚΙ [Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς] δεν συγκλήθηκε ποτέ ξανά. Η Κομιντέρν συνέχισε να εκτελεί υποδεέστερες λειτουργίες, ενώ ο προβολέας της δημοσιότητας κατευθυνόταν αλλού. Το κριτικό συμπέρασμα του Τρότσκι ότι το έβδομο συνέδριο «θα περνούσε στην ιστορία σαν το συνέδριο της διάλυσης» δεν ήταν ολότελα άδικο. Το έβδομο συνέδριο άνοιξε τον δρόμο προς τον επίλογο (dénouement) του 1943. (9)

Παράλληλα με τις απευθείας πλαστογραφήσεις του, ο Σέρβις προβαίνει σε από καθέδρας διακηρύξεις που ο παράλογος χαρακτήρας τους πρέπει να είναι προφανής σε κάθε αναγνώστη που πραγματικά σκέφτεται για αυτό που διαβάζει. Πώς γνωρίζει ο Σέρβις ότι «εάν ο κομμουνισμός ήταν νικηφόρος στην Γερμανία, την Γαλλία ή την Ισπανία τα χρόνια του μεσοπολέμου, οι εμπροσθοφυλακές του δεν ήταν πιθανό να διατηρήσουν την εξουσία τους;»  Που βασίζεται αυτή η κρίση; Εάν η εργατική τάξη είχε πραγματικά έρθει στην εξουσία σε δύο από τις πλέον οικονομικά και πολιτιστικά αναπτυγμένες χώρες στην Δυτική Ευρώπη, και, επιπλέον, είχε την εξουσία στην στρατηγική Ιβηρική χερσόνησο, πώς θα είχαν ανατραπεί αυτά τα επαναστατικά καθεστώτα; Μέσα από τις προσπάθειες μιας καπιταλιστικής Βρετανίας, με την ηγεσία ίσως του Γουίνστον Τσώρτσιλ; Υποθέτει ο Σέρβις ότι η Βρετανική εργατική τάξη - που η αντίσταση της στις προσπάθειες της ιμπεριαλιστικής κυβέρνησης του Λόυντ Τζωρτζ το 1918-1920 ενάντια στους Μπολσεβίκους συνέβαλε σημαντικά στην επιβίωση της Σοβιετικής Ρωσίας - θα είχε στηρίξει μία στρατιωτική εκστρατεία για την αποκατάσταση του καπιταλισμού στην Γαλλία, την Γερμανία και την Ισπανία;

Ο Σέρβις ποτέ δεν θέτει ένα άλλο ουσιαστικό ερώτημα: Ποια θα ήταν η επίπτωση τέτοιων επαναστατικών κατακτήσεων της εργατικής τάξης στα σημαντικότερα Ευρωπαϊκά κέντρα του καπιταλισμού πάνω στην εξέλιξη της Σοβιετικής Ένωσης; Ο Τρότσκι πάντοτε τόνιζε ότι η ήττα που υπόστηκε το επαναστατικό κίνημα στην Δυτική Ευρώπη ήταν ο αποφασιστικός παράγοντας στην ανάπτυξη της Σταλινικής δικτατορίας. Η απόρριψη του επαναστατικού διεθνισμού του αρχικού Μπολσεβίκικου καθεστώτος και η αντικατάσταση του από την θεωρία των Στάλιν και Μπουχάριν του σοσιαλισμού σε μία χώρα ήταν μία πολιτική προσαρμογή στην υποχώρηση στην Δυτική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Γερμανία. Αντίστροφα, ο Τρότσκι θεωρούσε ότι η ανανέωση των επαναστατικών αγώνων στα καπιταλιστικά κέντρα θα μεταμόρφωνε την πολιτική κατάσταση στην Σοβιετική Ένωση. Καθώς έγραψε το 1936:

Η πρώτη νίκη μιας επανάστασης στην Ευρώπη θα διαπερνούσε τις Σοβιετικές μάζες σαν ηλεκτρικό ρεύμα, θα όρθωνε το ανάστημα τους, θα ανύψωνε το πνεύμα της ανεξαρτησίας τους, θα ξύπναγε τις παραδόσεις του 1905 και του 1917, και θα αποκτούσε για την Τέταρτη Διεθνή όχι μικρότερη σημασία από όσο η Οκτωβριανή Επανάσταση για την Τρίτη. (10)

Ο Σέρβις ποτέ δεν εξηγεί άμεσα την αντίληψη του Τρότσκι για την σχέση ανάμεσα στην μοίρα της Σοβιετικής Ένωσης και την ανάπτυξη της διεθνούς επανάστασης. Αλλά η βιογραφία του δεν είναι το έργο ενός πολιτικά ουδέτερου ερευνητή. Αυτό δεν θα καταδίκαζε αναγκαστικά το έργο. Αυτό όμως που καταδικάζει την βιογραφία είναι ότι οι πολιτικές απόψεις και στόχοι που υποκινούν το έργο απαιτούν ιστορική πλαστογράφηση. Η πολιτική έχθρα του Σέρβις για την προοπτική της παγκόσμιας επανάστασης του Τρότσκι, και της υποστήριξης του για το εθνικιστικό πρόγραμμα του Στάλιν, είναι προφανής σε όσους αναγνωρίζουν το κρυμμένο νόημα υπέρ του Στάλιν που διατρέχει την βιογραφία για τον Τρότσκι. Γράφει ο Σέρβις:

Ο Τρότσκι περηφανευόταν για την ικανότητα του να βλέπει τις Σοβιετικές και τις διεθνείς υποθέσεις με ρεαλισμό. Εξαπατούσε τον εαυτό του. Είχε απομονώσει τον εαυτό του μέσα σε προκαταλήψεις που τον εμπόδιζαν να κατανοήσει τις δυναμικές της σύγχρονης γεωπολιτικής. [3]

Για τον Σέρβις, οι «προκαταλήψεις» είναι αυτές της επανάστασης και του Μαρξικού διεθνισμού. Οι «δυναμικές της σύγχρονης γεωπολιτικής,» όπως ο Σέρβις (παρόμοια περίπου με τον Στάλιν) τις αντιλαμβάνεται, απορρέουν από την κυρίαρχη θέση του εθνικού κράτους και των συμφερόντων του και την αφθαρσία του καπιταλισμού.

Ας επιστρέψουμε στην  πιο παράξενη από όλες τις δηλώσεις, δηλαδή στον ισχυρισμό του Σέρβις ότι «εάν ποτέ ο Τρότσκι είχε γίνει ο υπέρτατος ηγέτης αντί για το Στάλιν, οι κίνδυνοι για ένα λουτρό αίματος στην Ευρώπη θα είχαν αυξηθεί δραστικά.»  Αναγκάζεται κάποιος να θέσει το ερώτημα: Τι θα μπορούσε να είχε κάνει ο Τρότσκι που θα έκανε την απώλεια σε ανθρώπινες ζωές στην Ευρώπη τις δεκαετίες του 1930 και 1940 χειρότερη από αυτή που ήταν στην πραγματικότητα; Ξέχωρα από τις ωμότητες που διαπράχθηκαν από τον Στάλιν μέσα στην ΕΣΣΔ, οι πολιτικές του - αρχίζοντας με την ήττα της Γερμανικής εργατικής τάξης το 1933 - έθεσαν σε κίνηση μία σειρά από γεγονότα που αποκορυφώθηκαν στο πολύ πραγματικό λουτρό αίματος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου. Ο πόλεμος στοίχισε την ζωή σε 50 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη - που περιλάμβαναν 27 εκατομμύρια Ρώσους, έξη εκατομμύρια Γερμανούς, έξη εκατομμύρια Εβραίους, και τρία εκατομμύρια Πολωνούς. Ο Σέρβις φαίνεται να προβάλλει το επιχείρημα, όσο πιο πλάγια μπορεί, ότι εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι θα είχαν χάσει την ζωή τους αν η προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης του Τρότσκι είχε επικρατήσει. Η πραγματική απώλεια σε ανθρώπινες ζωές που προέκυψε σαν συνέπεια της αποτυχίας της επανάστασης - η νίκη του φασισμού στην Γερμανία και το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου - ήταν μικρότερη από αυτή που θα ήταν αν η επανάσταση ήταν επιτυχής. Το συμπέρασμα στο οποίο ο Σέρβις καλεί τους αναγνώστες του να καταλήξουν είναι ότι εάν δινόταν η επιλογή ανάμεσα στην νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και την νίκη του φασισμού, η τελευταία είναι το μικρότερο κακό.

Ο ισχυρισμός που κρύβεται κάτω από αυτή την θέση είναι ότι ο Τρότσκι ήταν ένας βίαιος άνδρας, που αδιαφορούσε για την ανθρώπινη ζωή και τα ανθρώπινα δεινά, πρόθυμος να θυσιάσει αμέτρητες ζωές για χάρη της επανάστασης. Καθώς δηλώνει ο Σέρβις στον επίλογο της βιογραφίας του, ο Τρότσκι «αγωνίστηκε για μία υπόθεση που ήταν πιο καταστροφική από όσο είχε ποτέ φανταστεί.» [501]

Καθώς απεικονίζει τον Τρότσκι σαν ένα ανηλεή φανατικό, σκληρά αδιάφορο για την ανθρώπινη ζωή, ο Σέρβις δίνει ένα παράδειγμα για την βαναυσότητα του. Ο Τρότσκι, γράφει, «επέδειξε την πλήρη ηθική ξεγνοιασιά του όταν είπε στον Αμερικάνο θαυμαστή του, Μαξ  Ήστμαν, στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ότι αυτός και οι Μπολσεβίκοι ήταν πρόθυμοι ‘να κάψουν μερικές χιλιάδες Ρώσους μέχρι να γίνουν στάχτη προκειμένου να δημιουργήσουν ένα αληθινό επαναστατικό Αμερικάνικο κίνημα.’ Οι εργάτες και οι αγρότες της Ρωσίας θα ενδιαφέρονταν να μάθουν για την μαζική θυσία που είχε στο μυαλό του.» [313] Αυτό το απόσπασμα φτιάχτηκε με τέτοιο τρόπο που να προκαλέσει ένα ρίγος στην ραχοκοκαλιά των αναγνωστών του. Τι λογής τέρας πολιτικού φανατισμού, θα πρέπει να αναρωτιώνται, θα μπορούσε να σκεφτεί μία τέτοια πράξη;

Το είπε όμως πραγματικά αυτό ο Τρότσκι; Και αν το είπε, μέσα σε ποιο πλαίσιο; Γιατί ο Μαξ Ήστμαν, παρά το ότι έμαθε για το τρομερό σχέδιο, έγινε ένας από τους πιο αφοσιωμένους διεθνείς υποστηρικτές του Τρότσκι την δεκαετία του 1920; Και, ακόμη αργότερα, ο κύριος μεταφραστής των γραπτών του Τρότσκι στα αγγλικά; Το απόσπασμα που έχω μόλις αναφέρει εμφανίζεται στην σελίδα 313 του Τρότσκι  του Σέρβις, στο κεφάλαιο 33, με τον τίτλο «Για το Πολιτιστικό Μέτωπο.» Ο Σέρβις αναφέρει σαν την πηγή του τα απομνημονεύματα του Μαξ  Ήστμαν, Αγάπη και Επανάσταση: Το Ταξίδι μου Μέσα σε μιαν Εποχή.  Και πραγματικά στην σελίδα 333 αυτού του βιβλίου, βρίσκουμε την αφήγηση του Ήστμαν για την συζήτηση του με τον Τρότσκι.

Η ιστορία του Ήστμαν λέγεται με θαυμάσιο τρόπο. Είναι για την πρώτη του συνάντηση με τον Τρότσκι, που έγινε στην Μόσχα το 1922, στην διάρκεια του Τέταρτου Συνέδριου της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ο Ήστμαν ανυπομονούσε να μιλήσει στον Τρότσκι για ένα θέμα που τον ανησυχούσε. Το Αμερικάνικο σοσιαλιστικό κίνημα κυριαρχούνταν από Ρώσους μετανάστες. Είχαν το μονοπώλιο στην ηγεσία του νεαρού Κομμουνιστικού κόμματος. Παρουσιάστηκε στον Ήστμαν μία ευκαιρία να πλησιάσει τον Τρότσκι κατά την διάρκεια μιας συνάντησης του συνέδριου. Ο Ήστμαν ανακάλυψε με έκπληξη ότι η εμφάνιση του Τρότσκι ήταν πολύ διαφορετική από τις γνωστές Μεφιστοφελικές γελοιογραφίες των εφημερίδων. Ο Τρότσκι, θυμόταν ο Ήστμαν , «έμοιαζε περισσότερο σαν ένα προσεκτικά πλυμένο καλό παιδί σε μία τάξη του Κατηχητικού σχολείου παρά σαν τον Μεφιστοφελή.» (11)  Ο Ήστμαν ζήτησε να κανονίσει μία συνάντηση που ο Τρότσκι παραχώρησε αμέσως. Συναντήθηκαν πάλι την επόμενη μέρα στο γραφείο του Τρότσκι στο Στρατιωτικό Επαναστατικό Σοβιέτ.

Ο Τρότσκι, όπως τον περιέγραψε με χιούμορ ο Ήστμαν, ήταν «σίγουρα το πιο νοικοκυρεμένο άτομο που είχε ηγηθεί ποτέ σε μία εξέγερση.»  Αλλά αυτό που εξέπληξε ιδιαίτερα τον Ήστμαν ήταν η «ηρεμία» του Τρότσκι. Περιγραφές του Τρότσκι στις εφημερίδες που τον παρουσίαζαν σαν νευρικό και ευέξαπτο, έγραψε ο Ήστμαν, «φαινόντουσαν σχεδόν σαν δυσφήμιση ενάντια σε αυτό το προσηνές άτομο που άκουγε με  τόση ευγένεια τα σπασμένα Γαλλικά με τα οποία πάλευα να εκφράσω τις ιδέες μου.» Ο Ήστμαν εξήγησε στον Τρότσκι ότι ο κυρίαρχος ρόλος που έπαιζαν οι Ρώσοι σοσιαλιστές «έκανε αδύνατο το ξεκίνημα ενός Αμερικάνικου επαναστατικού κινήματος.» Αυτό που έκανε τα πράγματα ακόμη χειρότερα, παρόλο που οι περισσότεροι από αυτούς ήταν Μενσεβίκοι πριν από τον Οκτώβρη του 1917, «θεωρούν ότι αυτοί δημιούργησαν την Οκτωβριανή Επανάσταση.» Δίνοντας ένα ευτράπελο τόνο, ο Ήστμαν σύγκρινε τους ποζάτους πρώην Μενσεβίκους με ένα νεαρό κόκορα που λαλεί «με μία υψηλόφωνη κορώνα επειδή κάποια κότα που είναι τόσο ηλικιωμένη που θα μπορούσε να είναι η γιαγιά του έχει κάνει ένα αβγό.» Ο Τρότσκι, θυμήθηκε ο Ήστμαν, βρήκε διασκεδαστικό αυτό το σχόλιο. Κατόπιν έκανε την παρατήρηση στα γαλλικά που ο Ήστμαν επανέφερε στην μνήμη του κατά λέξη: "Mais nous sommes prêts à brûler quelques milliers de Russes afin de créer un vrai mouvement révolutionnaire Américaine."  Ο Ήστμαν βάζει κατόπιν μέσα σε παρενθέσεις την αγγλική μετάφραση: "But we are ready to burn up a few thousand Russians to create a real American revolutionary movement." (12)

O Σέρβις, ξεκάθαρα, έχει διαστρεβλώσει σκόπιμα και κακόβουλα την παρατήρηση που έκανε ο Τρότσκι. Αστειευόταν με τον Ήστμαν, που κατάλαβε ότι ο Τρότσκι δεν μιλούσε για την απανθράκωση Ρώσων εργατών και αγροτών, αλλά μάλλον για την μείωση της επιρροής που είχαν πομπώδεις πρώην Μενσεβίκοι Ρώσοι μετανάστες στο Αμερικάνικο σοσιαλιστικό κίνημα. Επιπλέον, ο Σέρβις, με την πρόθεση να ενισχύσει την επίπτωση του ψέματος του, προσθέτει λέξεις που δεν βρίσκονται στο κείμενο του Ήστμαν. Οι λέξεις "to a cinder" (μέχρι να γίνουν στάχτη) δεν εμφανίζονται στο πρωτότυπο. Έτσι  ο Σέρβις έχει μετατρέψει ένα ευτράπελο ανέκδοτο, που το θυμήθηκε ο Ήστμαν πολλές δεκαετίες αργότερα - και που ρίχνει ένα ευνοϊκό φως πάνω στον Τρότσκι, σαν ένα υπομονετικό, πνευματώδη και πολιτισμένο άνθρωπο - σε ένα παράδειγμα της τρομακτικής απανθρωπιάς ενός φανατικού επαναστάτη.

Είναι αυτό ένα ασήμαντο, ακόμη και αθώο, λάθος; Σχεδόν καθόλου. Αυτό το είδος πλαστογράφησης έχει συνέπειες. Η πλαστογράφηση, από την στιγμή που αποφεύγεται ο εντοπισμός της, γίνεται μέρος της αποδεκτής ιστορικής αφήγησης, που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά σε δοκίμια και βιβλία. Με το πέρασμα του χρόνου, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να ξεσκεπαστεί το ψέμα, πόσο μάλλον να εντοπιστεί ο ψεύτης που το έθεσε σε κυκλοφορία.

Η βιογραφία του Σέρβις είναι μία επαίσχυντη και αναίσχυντη ανθολογία διαστρεβλώσεων και πλαστογραφήσεων. Για τον Σέρβις δεν είναι αρκετό να διαστρέψει τις ιδέες για τις οποίες ο Τρότσκι έζησε και πέθανε. Επιδιώκει να υποτιμήσει τον άνθρωπο, να τον κάνει να φανεί ότι αξίζει την περιφρόνηση του αναγνώστη. Επαναλαμβάνει τις ίδιες προσβολές. Στην σελίδα 336 ο Σέρβις περιγράφει τον Τρότσκι σαν «έντονα αυτάρεσκο.» Στην σελίδα 381, γράφει για την «απαράμιλλη αυταρέσκεια» του Τρότσκι. Ακόμη και τα γραπτά του Τρότσκι υποβάλλονται σε γελοιοποίηση.  «Το μείγμα των θορυβωδών δημόσιων ομιλιών και της πανουργίας,» γράφει ο Σέρβις, «διατηρήθηκε στην Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης.» [466]  Εκφράζει κατάπληξη ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν «αυτόματα πιστέψει» την αφήγηση του Τρότσκι για την πάλη του ενάντια στον Στάλιν. «Στην πραγματικότητα το χάσμα ανάμεσα στο Πολιτικό Γραφείο και την Αντιπολίτευση ποτέ δεν ήταν τόσο ευρύ όσο ισχυριζόταν.» [356]  Ο Σέρβις δεν προσφέρει αυτή την δήλωση, που είναι τελείως ατεκμηρίωτη, σαν την δική του ερμηνεία. Την αναγγέλλει σαν ένα γεγονός, και, συνεπώς, πέρα από αμφισβήτηση! Με αυτό τον τρόπο, ο Σέρβις το βρίσκει «εκπληκτικό» ότι πολλοί άνθρωποι «που δεν έχουν καμμία συμπάθεια για τον κομμουνισμό»  παρόλα αυτά  «αποδέχθηκαν την ιδέα ότι η ΕΣΣΔ δεν θα είχε γίνει ένας απολυταρχικός δεσποτισμός κάτω από την διακυβέρνηση του Τρότσκι.» [356]

Σε αποσπάσματα που είναι ανάμεσα στα πιο υποβαθμισμένα στο βιβλίο του, ο Σέρβις αναφέρεται περιφρονητικά σε φιλελεύθερους και σοσιαλιστές διανοούμενους που έσπευσαν να υπερασπίσουν τον Τρότσκι κατά τις Δίκες της Μόσχας, στηρίζοντας το κάλεσμα του για μία Επιτροπή Έρευνας. Η θέση τους, δηλώνει ο Σέρβις, «αντανακλά την αφέλεια τους. Ήταν τυφλοί στην περιφρόνηση του Τρότσκι για τις αξίες τους. Παράβλεπαν την ζημιά που σκόπευε να προξενήσει στον δικό τους είδος κοινωνίας αν του δινόταν ποτέ η ευκαιρία. Σαν θεατές σε ένα ζωολογικό κήπο, αισθάνονταν λύπη για ένα πληγωμένο θηρίο.» [466]

Έχω ήδη δείξει ότι ο κ. Σέρβις ασκεί το επάγγελμα του ανίκανα και ανέντιμα. Αυτές οι γραμμές εκθέτουν τον Σέρβις σαν έναν άνθρωπο που έχει χάσει κάθε σεβασμό για δημοκρατικές αρχές. Το δικαίωμα του Τρότσκι να απαντήσει στους κατήγορους του και να υπερασπίσει τον εαυτό του δεν εξαρτιόταν από την υποστήριξη του για τους πολιτικούς θεσμούς των Ηνωμένων Πολιτειών. Θα ήταν συνετό για τον κ. Σέρβις να διαβάσει τα λόγια με τα οποία ο Τζων Ντιούι , ο μεγάλος Αμερικάνος φιλελεύθερος φιλόσοφος, εξήγησε τον λόγο ύπαρξης της Επιτροπής Έρευνας της οποίας ηγήθηκε σαν πρόεδρος. Ο Λέων Τρότσκι, εξήγησε, είχε κηρυχθεί ένοχος για τρομερά εγκλήματα από το υπέρτατο δικαστήριο στην Σοβιετική Ένωση. O Τρότσκι είχε απαιτήσει να ζητήσει η Σοβιετική κυβέρνηση την έκδοση του, που θα του έδινε την δυνατότητα να απαντήσει στις κατηγορίες εναντίον του σε ένα Νορβηγικό ή σε ένα Μεξικάνικο δικαστήριο. Αυτή η απαίτηση είχε αγνοηθεί από την Σοβιετική Ένωση. Ποιο ήταν το επακόλουθο αυτής της κατάστασης; Ο Ντιούι δήλωσε:

Το απλό γεγονός ότι είμαστε εδώ είναι απόδειξη ότι η παγκόσμια συνείδηση δεν έχει ικανοποιηθεί ακόμη για αυτό το ιστορικό ζήτημα. Η παγκόσμια συνείδηση απαιτεί να μην καταδικαστεί οριστικά ο κ. Τρότσκι πριν έχει την πλήρη ευκαιρία να παρουσιάσει όποια αποδεικτικά στοιχεία έχει  στην κατοχή του σε απάντηση στην ετυμηγορία που απαγγέλθηκε ενάντια του σε μία ακροαματική διαδικασία όπου δεν ήταν παρών ο ίδιος η ένας εκπρόσωπος του. Το δικαίωμα να ακουστεί κάποιος πριν καταδικαστεί είναι ένα τόσο στοιχειώδες δικαίωμα σε κάθε πολιτισμένη χώρα που θα ήταν παράλογο από μέρους μας να το επαναδιεκδικήσουμε αν δεν είχαν καταβληθεί προσπάθειες να εμποδίσουν τον κ. Τρότσκι να ακουστεί, καθώς και προσπάθειες που καταβάλλονται τώρα για να απαξιώσουν το έργο αυτής της Επιτροπης Έρευνας. (13)

Σε μία άλλη δημόσια δήλωση, ο Ντιούι απάντησε, με φανερό θυμό, στους ισχυρισμούς ότι δεν άξιζε στον Τρότσκι να τον υπερασπιστούν, λόγω των πολιτικών του απόψεων.

Στην υπόθεση του Τομ Μούνεϋ στο Σαν Φραντσίσκο και των Σάκο-Βαντζέτι στην Βοστώνη, συνηθίσαμε να ακούμε τους αντιδραστικούς να λένε ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν έτσι και αλλιώς επικίνδυνα ενοχλητικοί, που θα ήταν καλύτερα να τους βγάλουμε από την μέση είτε ήταν ένοχοι για τα πράγματα για τα οποία δικάζονταν είτε όχι. Ποτέ δεν νόμιζα ότι θα ζούσα για να δώ την ημέρα όπου κάποιοι που διατείνονται ότι είναι φιλελεύθεροι θα κατέφευγαν σε ένα παρόμοιο επιχείρημα. (14)

Η έχθρα του Σέρβις για τις εργασίες της Επιτροπής είναι φανερή. Δεν γράφει τίποτε για την διεθνή Σταλινική εκστρατεία για την υπονόμευση και δυσφήμιση της Επιτροπής, που περιλάμβανε απειλές βίας ενάντια στους δημόσιους υποστηρικτές της έρευνας. Η οικογένεια του Ντιούι φοβόταν για την ζωή του 78χρονου φιλόσοφου. Ο Σέρβις γράφει, σαν να ήταν κάτι στραβό, ότι ο Ντιούι ήταν «η ευνοούμενη επιλογή προέδρου» από τον Τρότσκι, [466]  και ότι «συμφώνησαν να αποφύγουν την εξέταση των ευρύτερων ζητημάτων του πολιτικού και του ηθικού ιστορικού του Τρότσκι.» [467]  Επιδοκιμάζει την παραίτηση του δημοσιογράφου Φέρντιναντ Λούντμπεργκ από την Επιτροπή πριν από την πρώτη της συνεδρίαση. «Ο Λούντμπεργκ είχε καταλήξει στην γνώμη, δικαιολογημένα, ότι ο Τρότσκι ήταν ένας πρωτουργός της καταστολής των πολιτικών δικαιωμάτων στην ΕΣΣΔ, για την οποία τώρα παραπονιόταν σαν θύμα.» [467]

Ο Σέρβις δεν αναφέρει ούτε μία γραμμή από τα πρακτικά της ακροαματικής διαδικασίας της Επιτροπής στο Μεξικό τον Απρίλη 1937. Αγνοεί την φημισμένη ομιλία του Τρότσκι με την οποία περατώθηκε η ακροαματική διαδικασία, που έκανε πολύ δυνατή εντύπωση στα μέλη της Επιτροπής. Ο Σέρβις δηλώνει ότι η Επιτροπή «συνέχισε τις εργασίες της για μία ολόκληρη εβδομάδα μέχρις ότου ο Ντιούι ένιωσε ότι μπορούσε να συνοψίσει μία συμφωνημένη ετυμηγορία. Κανείς δεν είχε σοβαρή αμφιβολία ποια θα ήταν. Ο Τρότσκι απαλλάχθηκε.» [467]  Αυτό κάνει να φαίνεται επουσιώδες και συνάμα προσβάλλει το έργο της Επιτροπής. Σε καμμία «συμφωνημένη ετυμηγορία» δεν κατέληξαν και στην συνέχεια εξέδωσαν στο Μεξικό. Στην πραγματικότητα ο Ντιούι και άλλα μέλη της Επιτροπης είχαν ταξιδέψει στο Μεξικό σαν μέλη της «Προκαταρκτικής Επιτροπής» για να διεξάγουν μία προκαταρκτική έρευνα  που περιλάμβανε την εξέταση του Τρότσκι και την περισυλλογή σχετικών εγγράφων στην κατοχή του. Μετά την αναχώρηση τους από το Μεξικό, ετοίμασαν μία προκαταρκτική έκθεση, η οποία έκρινε ότι ο Τρότσκι «έχει θεμελιώσει μία υπόθεση που δικαιολογεί επαρκώς περαιτέρω έρευνα.» (15) Η Προκαταρκτική Επιτροπή πρότεινε την συνέχιση του έργου της Επιτροπής Έρευνας. Ηταν τον Δεκέμβρη του 1937, οκτώ μήνες αφού είχε εξετάσει τον Τρότσκι στο Μεξικό, που η Επιτροπή  Ντιούι εξέδωσε την ετυμηγορία της, και έκρινε ότι ο Τρότσκι δεν ήταν ένοχος και οι Δίκες της Μόσχας ήταν μία σκευωρία.

Κατά την υποβολή της έκθεσης της Προκαταρκτικής Επιτροπής, ο Ντιούι δήλωσε:

Το έργο της έρευνας είναι μόνο στην αρχή του. Έχουν ανοιχτεί διάφορες κατευθύνσεις για έρευνα που πρέπει να ακολουθηθούν μέχρις ότου έρθουν στο φως όλα τα διαθέσιμα στοιχεία. Πρέπει να κρατηθεί επιφύλαξη για την τελική κρίση μέχρις ότου η έρευνα προς όλες τις διαφορετικές κατευθύνσεις έχει διεξαχθεί μέχρι το τέλος. (16)

Εξηγώντας τις αρχές που παρακίνησαν το έργο της Επιτροπής, ο Ντιούι δήλωσε ότι «η φιλία για την αλήθεια προηγείται της φιλίας για άτομα και παρατάξεις.»  Επέμεινε ότι η Επιτροπή Έρευνας «δεσμευόταν από ένα και μοναδικό σκοπό: την ανακάλυψη της αλήθειας όσο αυτό είναι ανθρώπινα δυνατό. Διαχωριστικές γραμμές σύρονται ανάμεσα στην αφοσίωση στην δικαιοσύνη και την πίστη σε μία παράταξη, ανάμεσα στον έντιμο αγώνα και την αγάπη του σκότους που είναι αντιδραστική στο αποτέλεσμα της ανεξάρτητα από την σημαία που έχει αναρτημένη.»

Ο Ντιούι συνόψισε όλα όσα διακυβεύονται στην πάλη για την υπεράσπιση της ιστορικής αλήθειας ενάντια σε ψέματα. Εάν υπάρχει μία απορία στο μυαλό σας για ποιο λόγο έχει αφιερώσει το κόμμα μας τόσο πολύ χρόνο και προσπάθεια να ξεσκεπάσει και να αναιρέσει τις απόπειρες πλαστογράφησης της ζωής του Τρότσκι και της εποχής στην οποία ζούσε, σας συνιστώ να διαβάσετε και να αναλογιστείτε τα λόγια του Ντιούι, τόσο σχετικά με την εποχή μας, και, ας ελπίσουμε, να τα υιοθετήσετε σαν τις δικές σας ιδεολογικές αρχές.

Αυτός ο χρόνος σημαδεύει την εβδομηκοστή επέτειο της δολοφονίας του Τρότσκι, στις 20 Αυγούστου 1940, από τα χέρια ενός Σταλινικού πράκτορα, τον Ραμόν Μερκαντέρ, στο Κογιοακάν του Μεξικού. Ότι ο Τρότσκι παραμένει ακόμη το αντικείμενο έντονης διαμάχης δεν είναι ασυνήθιστο. Αυτή είναι η μοίρα όλων των αληθινά σημαντικών ιστορικών μορφών. Αλλά αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ο βαθμός στον οποίο παραμένει, τόσα πολλά χρόνια μετά την δολοφονία του, το αντικείμενο τέτοιας αδιάκοπης διαστρέβλωσης, πλαστογράφησης και απευθείας συκοφάντησης. Η ιστορία θα καταγράψει ότι η Σοβιετική γραφειοκρατία ποτέ δεν αποκατάστησε επίσημα τον Λέων Τρότσκι (αντίθετα με τον ισχυρισμό του Σέρβις, που κάνει λάθος ακόμη και σε αυτό το γεγονός). Ακόμη και την στιγμή που ακολουθούσε καπιταλιστικές πολιτικές που θα κατέληγαν, σε λίγο περισσότερο από τέσσερα χρόνια, στην διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ διακήρυξε δημόσια:

Ο Τροτσκισμός ήταν ένα ιδεολογικό ρεύμα που οι ιδεολόγοι του καλύπτονταν πίσω από αριστερές ψευτο-επαναστατικές ρητορείες, και που στην πράξη πήραν μία ηττοπαθή στάση. Αυτό ήταν ουσιαστικά μία επίθεση ενάντια στον Λενινισμό σε όλη του την έκταση. Το ζήτημα αφορούσε στην πράξη το μέλλον του σοσιαλισμού στην χώρα μας, την μοίρα της επανάστασης. Σε αυτές τις συνθήκες, ήταν απαραίτητο να διαψεύσουμε τον Τροτσκισμό μπροστά σε ολόκληρο τον λαό και να απογυμνώσουμε την αντισοσιαλιστική του ουσία. (17)

Ο Σέρβις είναι στο τέλος μιας μακριάς σειράς από συκοφάντες του Τρότσκι που έχουν εκτελέσει το έργο τους , στην υπηρεσία της πολιτικής αντίδρασης, για περισσότερο από 85 χρόνια. Η συντηρητική αντίδραση ενάντια στο επαναστατικό διεθνιστικό πρόγραμμα της Οκτωβριανής Επανάστασης άρχισε το 1923 κάτω από την σημαία του αγώνα ενάντια στον Τροτσκισμό. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1930, αυτός ο αγώνας είχε πάρει την μορφή της συστηματικής φυσικής εξόντωσης όλων των επιζώντων εκπρόσωπων της Μαρξιστικής πολιτικής και πνευματικής παράδοσης μέσα στην Σοβιετική Ένωση. Και πέρα από τα σύνορα της ΕΣΣΔ, οι Τροτσκιστές διώκονταν μέσα στις ιμπεριαλιστικές χώρες - τόσο τις φασιστικές όσο και τις δημοκρατικές. Ο Χίτλερ, όπως έχω ήδη αναφέρει, εξοργιζόταν όταν αναφερόταν το όνομα του Τρότσκι. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση του Ρούζβελτ οργάνωσε την δίωξη και την φυλάκιση ηγετών του Τροτσκιστικού κινήματος.

    Και αν υπήρχε στον κόσμο κάποιος που μισούσε τον Τρότσκι περισσότερο από τον Στάλιν, αυτός δεν ήταν άλλος από τον Γουίνστον Τσώρτσιλ. Το 1937, ο Τσώρτσιλ εξέδωσε ένα βιβλίο με τον τίτλο Μεγάλοι Σύγχρονοι.  Ένα κεφάλαιο ήταν αφιερωμένο στον Χίτλερ, για τον οποίο ο Τσώρτσιλ έγραφε με απροκάλυπτο θαυμασμό. Είχε ακόμη μεγάλες ελπίδες για τον Γερμανό Fuehrer. Ένα άλλο όμως κεφάλαιο ήταν αφιερωμένο στον Τρότσκι. Η γλώσσα είχε ξεφύγει από τον έλεγχο. «Σαν το βακτήριο του καρκίνου,» έγραψε ο Τσώρτσιλ, «αναπτύχθηκε, τράφηκε, βασάνισε, σκότωσε σε εκπλήρωση της φύσης του.» (18)  Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πιο άθλιες συκοφαντίες του Τσώρτσιλ, που απευθύνονται  ενάντια στον Τρότσκι σαν άνθρωπο, παραλαμβάνονται και επαυξάνονται από τον Σέρβις.

Η οργή του Χίτλερ, το υβρεολόγιο του Τσώρτσιλ, και η σαδιστική εκδικητικότητα του Στάλιν δεν είναι δύσκολο να εξηγηθούν. Ήταν οι σύγχρονοι του Τρότσκι, οι ήσσονες σύγχρονοι. Είχαν εμπλακεί σε αυτό που ήξεραν ότι ήταν αγώνες ζωής και θανάτου ενάντια στην επαναστατική υπόθεση που αυτός, περισσότερο από κάθε άλλο πρόσωπο της εποχής του εκπροσωπούσε και ενσωμάτωνε. Διαβάστε τις εφημερίδες εκείνων των ημερών. Πόσο συχνά βρίσκει κάποιος στην πρώτη σελίδα, κάτω από τους μεγάλους τίτλους που αναφέρουν το ένα ή το άλλο εντυπωσιακό γεγονός της δεκαετίας του 1930, ένα μικρότερο τίτλο που αναφέρει: «Ο Τρότσκι λέγει...» ή «Ο Τρότσκι προβλέπει...»  Ο τύπος πληροφορούσε με αυτό τον τρόπο τους αναγνώστες του για την αντίδραση του Τρότσκι στα μεγάλα γεγονότα της εποχής. Αλλά γιατί υπήρχε το ενδιαφέρον για την αντίδραση ενός μόνο ανθρώπου; Επειδή αυτός ο ένας άνθρωπος ήταν η έγκυρη φωνή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. Ο Τρότσκι ήταν η επανάσταση σε εξορία. Στις 31 Αυγούστου 1939 - ακριβώς την παραμονή της ημέρας που ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος - η Γαλλική εφημερίδα Paris-Soir ανάφερε μία συζήτηση ανάμεσα στον Χίτλερ και τον Γάλλο πρεσβευτή Κουλόντρ. Ο Χίτλερ εκφράζει την απογοήτευση του που ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος. Ο Κουλόντρ ρωτά τον Χίτλερ αν του είχε περάσει από το μυαλό ότι ο μόνος νικητής σε περίπτωση πολέμου θα είναι ο Τρότσκι. «Το έχετε αναλογιστεί αυτό,» ρώτησε. Και ο Χίτλερ απάντησε, «Το ξέρω.» Διαβάζοντας αυτή την αφήγηση, ο Τρότσκι έγραψε: «Σε αυτούς τους κύριους αρέσει να δίνουν ένα προσωπικό όνομα στο φάσμα της επανάστασης.» (19)

Η παρουσίαση της μορφής του Τρότσκι απο τον Σέρβις βασίζεται ολοκληρωτικά στις συκοφαντίες αυτών που στεκόντουσαν στο στρατόπεδο της αντίδρασης, τόσο του Σταλινικού όσο και του ιμπεριαλιστικού. Δεν μπορεί να επιτρέψει την παρουσίαση καμμίας μαρτυρίας που να αντικρούει την καρικατούρα που παρουσιάζει στους αναγνώστες του. Επιπλέον, ο Σέρβις βασίζεται στο γεγονός ότι, τόσα χρόνια μετά τον θάνατο του, δεν έχει απομείνει κανείς που πραγματικά γνώριζε, σεβόταν και αγαπούσε τον «Γέρο,» όπως ήταν γνωστός σε τόσο πολλούς από τους οπαδούς του. Είχα την τύχη να συναντήσω και να μιλήσω σε ανθρώπους που ήταν μάρτυρες της ζωής του Τρότσκι: Τον Άρνε Σουάμπεκ και τον Αλ Γκλότζερ - που και οι δύο είχαν μείνει για εβδομάδες μαζι με τον Τρότσκι στην Πρίγκηπο τις αρχές της δεκαετίας του 1930· ο Βέλγος επαναστάτης Ζωρζ Βερίκεν· ο Γερμανός επαναστάτης Όσκαρ Χίππε, και ο αρχηγός της φρουράς του Τρότσκι στο Κογιοακάν, Χάρολντ Ρόμπινς. Δεν παρέμειναν Τροτσκιστές όλοι αυτοί οι άνδρες. Αλλά για την μεγαλωσύνη και την ανθρωπιά του Τρότσκι ποτέ δεν αμφέβαλαν. Ακόμη και αφού πέρασαν δεκαετίες, θεωρούσαν τον χρόνο που ήταν μαζί με τον Τρότσκι σαν την πιο σημαντική περίοδο στην ζωή τους.

Έχω συναντηθεί επίσης με επιζώντες από την τρομοκρατία του Στάλιν, που είχαν βιώσει από πρώτο χέρι την κτηνωδία του αντεπαναστατικού εθνικιστικού διωγμού της γραφειοκρατίας ενάντια στους γνήσιους εκπρόσωπους του Μπολσεβικισμού όπως η Ρεβέκα Μιχαήλοβνα Μπογκουσλάβσκαγια, η Τατιάνα Ιβάροβνα Σμίλγκα και η Ζόρυα Λεονίντοβνα Σερεμπριάκοβα, που οι πατέρες τους, μέλη της Αριστερής Αντιπολίτευσης εκτελέστηκαν το 1937 ή το 1938. Συνάντησαν τον Τρότσκι όταν ήταν ακόμη παιδιά, και στα μάτια τους έμοιαζε με γίγαντα. Θυμήθηκαν πως μιλούσαν οι πατέρες τους - ο Μιχαήλ Μπογκουσλάβσκι, ο Ιβάρ Σμίλγκα και ο Λεονίντ Σερεμπριάκοφ - για τον «Λεβ Νταβίντοβιτς» με σεβασμό και αληθινή αγάπη. Παρόλο που η Τατιάνα Σμίλγκα και η Ζόρυα Σερεμπριάκοβα ζουν ακόμη, ο Σέρβις δεν τους πήρε συνέντευξη. Η Ναντέζντα Τζόφε ήταν η κόρη του Άντολφ Τζόφε, στενού φίλου του Τρότσκι, που αυτοκτόνησε τον Νοέμβρη 1927 σε διαμαρτυρία για την εκδίωξη του Τρότσκι από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Είχε συναντήσει τον Τρότσκι για πρώτη φορά όταν ήταν παιδί, στην Βιέννη, πριν την επανάσταση του 1917. Έπαιξε μαζί με τον νεαρό γιο του Τρότσκι, τον Λεβ Σεντόφ. Σε αντίθεση με την απεικόνιση του Τρότσκι από τον Σέρβις σαν άστοργου πατέρα, η Ναντέζντα θυμήθηκε έναν άνδρα που αγαπούσε τα παιδιά και που ήταν άπειρα υπομονετικός καθώς μεσολαβούσε στους καυγάδες τους. Παρόλο που ο Σέρβις παραθέτει τα απομνημονεύματα της Τζόφε, δεν κάνει καμμία αναφορά στις προσωπικές της αναμνήσεις για τον Τρότσκι.

Υπάρχουν αρκετά  λογοτεχνικά πορτραίτα του Τρότσκι, στα οποία η ασυνήθιστη προσωπικότητα του περιγράφεται με αλησμόνητο τρόπο. Ο Αμερικάνος συγγραφέας Τζέιμς Τ. Φάρελ, ταξίδεψε με τον Τζων Ντιούι στο Μεξικό τον Απρίλη 1937. Χρόνια αργότερα, την δεκαετία του 1950, έγραψε μία αφήγηση για αυτό το ταξίδι. Ο Φάρελ είχε παρατηρήσει τον Τρότσκι από κοντά, την εβδομάδα που ο τελευταίος απαντούσε για ώρες σε ερωτήσεις που του έθεσαν τα μέλη της προκαταρκτικής επιτροπής. Είχε απόλυτη επίγνωση της φρίκης που εκτυλισσόταν στην Μόσχα, όπου οι παλιοί του σύντροφοι είχαν ήδη δολοφονηθεί ή περίμεναν την εκτέλεση. Ο μικρότερος γιος του Σεργκέι είχε ήδη εξαφανιστεί. Ο Τρότσκι ήταν αναγκασμένος να απαντήσει σε ερωτήσεις σε μία γλώσσα που δεν ήταν η δική του. Ο Φάρελ θυμήθηκε ότι ο Τρότσκι

έδινε την εντύπωση μεγάλης απλότητας και ασυνήθιστου ελέγχου πάνω στον εαυτό του. Ήταν ένα αποφασιστικό και συγκροτημένο άτομο. Μίλαγε με αξιοσημείωτη ακρίβεια. Οι τρόποι του ήταν τόσο άψογοι όσο και τα ρούχα του, και ήταν ένα γοητευτικό άτομο. Οι χειρονομίες του ήταν πολύ ανάλαφρες. Η εγρήγορση του ήταν εντυπωσιακή. Υπήρχαν στιγμές που φαινόταν ότι ολόκληρος ο οργανισμός του ήταν υποταγμένος στην θέληση του. Η φωνή του ήταν κάθε άλλο παρά τραχιά. ...

Στο σώμα του υπήρχε μία ένταση, σαν ένα τόξο σφιχτά τραβηγμένο. Δεν θα έσπαζε ποτέ, αλλά θα δονούνταν στο παραμικρό τρεμούλιασμα κάποιας ανάσας. Είχε μία παλλόμενη ιδιοσυγκρασία. Ήταν ένας άνδρας με τεράστια διανοητική υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση. Δεν ανεχόταν την ηλιθιότητα, σε ό,τι θεωρούσε πως είναι ηλίθιο, και η απλότητα του και εξαιρετική ευγένεια έμοιαζαν με αποκτήματα της εμπειρίας. Θα μπορούσε ακόμη να αποκληθεί το αρχέτυπο του πολιτισμένου, εξαιρετικά καλλιεργημένου Δυτικοευρωπαίου. Ήταν ένας άνθρωπος της Δύσης, και σε αυτό δεν έμοιαζε με όσους είναι σήμερα στην εξουσία στην Σοβιετική Ένωση. Η Μαρξική του πίστη ήταν μία πίστη σε ιδέες. Μπορούμε να πούμε πραγματικά ότι ο Τρότσκι ήταν ένας μεγάλος άνδρας. (20)

Ο Φάρελ πρόσφερε αυτή την αφήγηση για την μαρτυρική κατάθεση του Τρότσκι:

Στο Μεξικό, ο Ντιούι παρατήρησε ότι ο Τρότσκι είχε μιλήσει για οκτώ ημέρες και δεν είχε πει τίποτε ανόητο. Και όσα είπε ο Τρότσκι αποκάλυψαν ένα κόσμο φρίκης, τραγωδίας, ξεπεσμού του ανθρώπινου πνεύματος. «Όταν οι άνθρωποι εξοικειώνονται με τις φρίκες,» έγραψε ο Ρώσσος ποιητής Μπόρις Πάστερνακ, «αυτές αποτελούν  τα θεμέλια του καλού ύφους.» Οι φρίκες της ιστορίας ήταν ένα βασικό συστατικό του ύφους του Τρότσκι. Η αριστοτεχνική ειρωνεία του είναι, όπως κάθε μεγάλη ειρωνεία, μία διαμαρτυρία επειδή οι φρίκες της ιστορίας ορθώνονται τόσο ακατανίκητα ενάντια στην ανθρώπινη λογική. Και ήταν ένας άνθρωπος της ιστορίας με την έννοια που οι περισσότεροι από εμάς δεν είναι και δεν μπορούν να είναι. ... Και καθώς μιλούσε, το ύφος του, η σκέψη του, η ειρωνεία  του έδωσαν στην ακροαματική διαδικασία ένα τόνο που μείωσε την επίπτωση από τις φρίκες της ιστορίας που αποκαλύπτονταν - η ιστορία για τον πόλεμο, την επανάσταση, τον ιδεαλισμό που έγινε κυνισμός, τους γενναίους άνδρες που λύγισαν, τις προδοσίες της τιμής, της αλήθειας, και της φιλίας, τις διαστροφές της αλήθειας, τα δεινά των οικογενειών και των αθώων, η αποκάλυψη για το πως η Επανάσταση και η κοινωνία που είχε γίνει η ελπίδα τόσο πολλών στην Δύση ήταν στην πραγματικότητα μία βαρβαρότητα που στην πράξη δεν είχε προηγούμενο στην σύγχρονη ιστορία. Διαβάστε τις ψυχρές τυπωμένες σελίδες της μαρτυρικής του κατάθεσης και όλα αυτά είναι ξεκάθαρα. Μερικές από τις ερμηνευτικές και αιτιολογικές εξηγήσεις του Τρότσκι μπορεί να διαφέρουν από τις δικές μας, αλλά τα γεγονότα, οι αποκαλύψεις, οι φρίκες είναι όλα εκεί. Και καθώς μιλούσε ο Τρότσκι, αποδεχόμενος πλήρη ηθική ευθύνη για όλες τις δικές του πράξεις όταν ήταν στην εξουσία, το ύφος του έδινε σε αυτή την μαρτυρία τον χαρακτήρα σχεδόν ενός έργου τέχνης. (21)

Έχω παραθέσει αυτό το απόσπασμα σε τόση έκταση επειδή πρέπει να το ακούσετε. Έχετε ένα πνευματικό και ηθικό δικαίωμα να το ακούσετε. Η νεώτερη γενιά έχει αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό διανοητικά από τις επαναστατικές εμπειρίες του εικοστού αιώνα. Για τόσα πολλά χρόνια, έχουμε ζήσει σε ένα περιβάλλον πολιτικής και πνευματικής αντίδρασης. Τα γεγονότα του περασμένου αιώνα έχουν πλαστογραφηθεί, ή, σχεδόν εξίσου κακό, απλά κανείς δεν γράφει ή μιλάει για αυτά. Υπάρχει ο κίνδυνος ότι οι νεώτερες γενιές, που ενηλικιώνονται στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού πρώτου αιώνα δεν θα γνωρίζουν όσα πρέπει να γνωρίζουν για τα μεγάλα γεγονότα του εικοστού αιώνα, για τις επαναστάσεις και τις αντεπαναστάσεις. Για τους πολέμους και τις προσπάθειες να βάλουν ένα τέλος σε αυτούς. Και δεν θα γνωρίζουν για τις μεγάλες φωνές του παρελθόντος, και για τα λόγια με τα οποία μίλησαν.

Μπαίνουμε σε μία νέα εποχή επαναστατικής πάλης. Υπάρχουν για αυτό αυξανόμενα και ολοένα και πιο φανερά σημάδια. Το χάσμα ανάμεσα στους λίγους που είναι πλούσιοι, πλούσιοι πέρα από οτιδήποτε είναι εύλογο και κατανοητό, και την τεράστια μάζα των ανθρώπινων υπάρξεων στον κόσμο, μεγαλώνει όλο και πιο πολύ. Το οικονομικό σύστημα, σχεδιασμένο για να διαιωνίζει και να προσθέτει στην χλιδή των πλούσιων, παίρνει μπροστά στα μάτια μας ολοένα και πιο παράλογο χαρακτήρα. Τα παγκόσμια προβλήματα εξαπλώνονται παντού προκαλώντας κοινωνικές και οικολογικές καταστροφές. Οι λειτουργίες εταιρειών σε ιδιωτικά χέρια όλο και πιο φανερά βάζουν σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση του πλανήτη. Η αυξανόμενη επίγνωση αυτών των κινδύνων, η οργή για την ανισότητα και την αδικία, είναι σε άνοδο. Μία αλλαγή στην μαζική συνείδηση βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη. Αλλά η ανάπτυξη της συνείδησης πρέπει να τραφεί με τα μαθήματα της ιστορίας. Οι μεγάλες φωνές του παρελθόντος, περιλαμβανόμενης αυτής του Λέων Τρότσκι, πρέπει να ακουστούν ξανά, ώστε να μπορέσουμε να μάθουμε και να εμπνευστούμε από αυτές.

 

(1) Διάλεξη που δόθηκε πάνω στην βιογραφία του Ρόμπερτ Σέρβις για τον Λέων Τρότσκι στο Κολλέγιο Σεντ Κάθρινς στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στην Αγγλία στις 5 Μάη 2010.

(2) Dmitri Volkogonov, Stalin: Triumph and Tragedy (New York: Grove Weidenfeld, 1988), σελ. 228.

(3) Ibid., σελ. 254-256

(4) Baruch Knei-Paz, The Social and Political Thought of Leon Trotsky (Oxford: Clarendon Press, 1978), σελ. viii.

(5) Studies in Contemporary Communism, Τομ. X, Αρ. 1 & 2, Άνοιξη/Καλοκαίρι 1977, σελ. 10.

(6) Robert Service, Stalin: A Biography (Cambridge MA: Belknap Press of Harvard University Press, 2005), σελ. 115.

(7) “Gorbachev on History; Revolution’s Road from 1917 to Now: The Leader Takes Stock,” The New York Times, 3 Νοέμβρη 1987.

(8) W. H. Auden, “September 1, 1939”  (http://www.poemdujour.com/Sept1.1939.html).

(9) E. H. Carr, Twilight of the Comintern, 1930-1935 (New York: Pantheon Books,1982), σελ. 427.

(10) Leon Trotsky, The Revolution Betrayed (Detroit: Labor Publications, 1991), σελ. 247.

(11) Max Eastman, Love and Revolution: My Journey Through an Epoch (New York: Random House,  1964) σελ. 332.

(12) Ibid., σελ. 332-333.

(13) John Dewey: The Later Works, 1925-1953, Τομ. 11: 1935-1937, Essays and Liberalism and Social Action, συντάκτης  Jo Ann Boydston (Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University Press, 1991), σελ. 307.

(14) Ibid., σελ. 317.

(15) Ibid., σελ. 315.

16) Ibid., σελ. 314.

(17) “Gorbachev on History; Revolution’s Road from 1917 to Now: The Leader Takes Stock,” The New York Times, 3 Νοέμβρη 1987.

(18) Αναφέρεται στο Trotsky: Great Lives Observed, συντάκτης Irving H. Smith (Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1973), σελ. 86.

(19) Leon Trotsky, “On the Nature of the USSR,” από το In Defense of Marxism (London: New Park, 1971), σελ. 39

(20) James T. Farrell, “Dewey in Mexico,” από το Reflections at Fifty (New York: The Vanguard Press, 1954), σελ. 108-109.

(21) Ibid., σελ. 111-112.