Αυτή η διάλεξη δόθηκε από τον Ντέιβιντ Νορθ, Πρόεδρο της Διεθνούς Συντακτικής Επιτροπής του WSWS και Εθνικό Πρόεδρο του Κόμματος Σοσιαλιστικής Ισότητας (ΗΠΑ), σε μια συνάντηση στο Βερολίνο στις 17 Οκτώβρη 2010. 

Εβδομήντα χρόνια, περισσότερο από τα δύο τρίτα ενός αιώνα, έχουν περάσει από τη δολοφονία του Λέων Τρότσκι. Από πολιτική άποψη, αυτή είναι μια σημαντική χρονική περίοδος. Είναι κοινοτοπία να δηλώσουμε το αυτονόητο: ότι τόσα πολλά έχουν αλλάξει από το 1940. Ο κόσμος του Τσώρτσιλ, του Ρούσβελτ και του Χίτλερ μοιάζει-το ρήμα έχει επιλεχτεί με προσοχή-να ανήκει σε μια μακρυνή εποχή. Εάν είναι πραγματικά τόσο μακριά από εμάς αποτελεί ένα ζήτημα που απαιτεί πολύ προσεκτική εξέταση, ιδίως όταν εξετάζεται η αποδοχή του Λέων Τρότσκι από τους ιστορικούς. Οτιδήποτε άλλο και αν έχει αλλάξει στον κόσμο, ο Τρότσκι παραμένει μια εξαιρετικά σύγχρονη μορφή. Ακόμη και μετά το πέρασμα εβδομήντα χρόνων, τα πάθη που προκαλεί το όνομα του δεν έχουν κατασιγάσει.

Δύο μέρες μετά τη δολοφονία του Τρότσκι, οι New York Times, σε ένα κύριο άρθρο που δεχόταν με ευχαρίστηση τον θάνατο του, έγραφαν με κακεντρέχεια: «Τα θύματα της ψυχρής σκληρότητας του ... μπορούν να μετρηθούν σε εκατομμύρια ... Για αυτόν δεν ήταν αρκετό ότι η Ρωσία θα έπρεπε να βουτηχτεί στο αίμα και τα δεινά· ολόκληρος ο κόσμος έπρεπε να περάσει μέσα από μια θάλασσα βίας ώστε να μπορεί να εξασφαλιστεί ο θρίαμβος του προλεταριάτου.»

Οι υβριστικές προσβολές των αρθρογράφων που έγραψαν αυτές τις γραμμές είναι κατανοητές. Φοβόντουσαν τον Τρότσκι σαν τον μεγαλύτερο επαναστάτη της εποχής τους. Έγραφαν για έναν εχθρό που οι πράξεις του είχαν διαμορφώσει τον κόσμο στον οποίο ζούσαν. Ωστόσο, οι αρθρογράφοι δεν μπορούσαν παρά να αναγνωρίσουν την τεράστια κλίμακα των επιτευγμάτων του αντιπάλου τους: 

«Ήταν ένας συγγραφέας με ισχυρή επιρροή, ένας ρήτορας που μπορούσε να επηρεάσει τεράστια πλήθη, ένας απόλυτα μεγαλοφυής οργανωτής ... Ο Τρότσκι ήταν αυτός που, μόλις έφτασε από το Ήστ Σάιντ της Νέας Υόρκης, παρέλαβε μια μάζα από αδιαμόρφωτους, τραχείς Ρώσους και τους συνένωσε σφιχτά δημιουργώντας τον Κόκκινο Στρατό. Απέβαλε κάθε «λευκό» στρατηγό από το έδαφος της Ρωσίας, συνέτριψε κάθε απόπειρα των Συμμάχων να αποκαταστήσουν το παλιό καθεστώς, έδωσε μια στοιχειώδη τάξη σε ένα σύστημα μεταφοράς και τροφοδοσίας που είχε βυθιστεί σε πλήρες χάος.»

Εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Τρότσκι, ο θυμός των εχθρών του δεν έχει σβήσει. Στην διάρκεια των επτά τελευταίων χρόνων, τρείς βιογραφίες του Τρότσκι, από Βρετανούς ιστορικούς, έχουν εκδοθεί. Η πρώτη, από τον Ίαν Θάτσερ, παρουσιάστηκε το 2003. Η δεύτερη, από τον Τζέφρι Σουέιν, έκανε την παρουσία της το 2005. Η πιο πρόσφατη, από τον Ρόμπερτ Σέρβις, εκδόθηκε, με μια θορυβώδη αναγγελία, τον περασμένο χρόνο. Δεν υπάρχει ούτε ίχνος ιστορικής αποστασιοποίησης, αντικειμενικότητας, ούτε καν στοιχειώδους εντιμότητας, σε αυτές τις βιογραφίες. Οι συγγραφείς γράφουν για τον Τρότσκι σαν να ήταν ένας ζωντανός πολιτικός αντίπαλος και ο προσωπικός τους εχθρός. Παράδοξα, οι αρθρογράφοι των Times, όταν έγραφαν το 1940, παρόλη την πολιτική σφοδρότητα του θυμού τους, ήταν πιο ευσυνείδητοι στη στάση τους απέναντι στα γεγονότα. Αυτοί αναγνώριζαν, τουλάχιστο, τον τεράστιο ιστορικό ρόλο που έπαιξε ο Τρότσκι.

Έχω καταναλώσει όχι λίγο χρόνο για να απαντήσω και να αντικρούσω τα βιβλία των Θάτσερ, Σουέιν και Σέρβις, που όλα είναι αναίσχυντες ασκήσεις ιστορικής διαστρέβλωσης και πλαστογράφησης. Τα δοκίμια και οι διαλέξεις μου για τους τρεις αυτούς συγγραφείς έγιναν  μια συλλογή  και συνενώθηκαν  σε ένα βιβλίο που το μέγεθος του πλησιάζει τις 200 σελίδες. Είμαι υποχρεωμένος στον Μέριγκ Βέρλαγκ για την την έκδοση αυτού του βιβλίου στη Γερμανική γλώσσα. Θα ήθελα να μπορούσα να πω ότι η κριτική μου ήταν εξαντλητική στην αναίρεση της των Σουέιν, Θάτσερ και Σέρβις. Δυστυχώς, αναγκάστηκα, κάτω από την πίεση του χρόνου και άλλων ευθυνών, να συγκεντρώσω την προσοχή μου μόνο στις πιο ολοφάνερα αναίσχυντες πλαστογραφήσεις των ιστορικών γεγονότων από αυτούς τους  συγγραφείς.

Έλπιζα, με την έκδοση του βιβλίου Στην Υπεράσπιση του Λέων Τρότσκι, ότι θα ήταν δυνατό να έχω μια ευπρόσδεκτη ανάπαυλα από το όχι και τόσο ευχάριστο καθήκον να δώσω μιαν απάντηση σε υποτιθέμενους ιστορικούς που κάνουν την καριέρα τους πλαστογραφώντας και διαστρεβλώνοντας. Αλλοίμονο, αυτή η επιθυμία δεν είναι πιθανό να εκπληρωθεί. Πριν έρθω στην Γερμανία, οι σύντροφοι του Partei für Soziale Gleichheit (ΚΣΙ – Κόμμα Σοσιαλιστικής Ισότητας) με πληροφόρησαν για τη σαφώς εχθρική στάση του διδακτικού προσωπικού του Τμήματος Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ για την προγραμματισμένη δημόσια διάλεξη του καθηγητή Αλεξάντερ Ραμπίνοβιτς με θέμα την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το τμήμα ήταν απρόθυμο να διαθέσει μια κατάλληλη αίθουσα διάλεξης, ή έστω να χαιρετίσει τυπικά την παρουσία του Ραμπίνοβιτς στο Χούμπολντ, προσκαλώντας τον, έστω,  απλά για ένα καφέ. 

Ενδιαφερόμουν να ανακαλύψω την πηγή της εχθρότητας του διδακτικού προσωπικού της ιστορίας για τη διάλεξη του καθηγητή Ραμπίνοβιτς. Σίγουρα, επρόκειτο για κάτι περισσότερο από κακούς τρόπους. Και, καθώς μια ανασκόπηση των γραπτών των μελών του διδακτικού προσωπικού γρήγορα απέδειξε, αυτό ακριβώς συμβαίνει.

Το διαδικτυακό αρχείο του διδακτικού προσωπικού της ιστορίας στο Χούμπολντ περιλαμβάνει μιαν ανασκόπηση του Τρότσκι του Ρόμπερτ Σέρβις από τον πανεπιστημιακό λέκτορα Αντρέας Ομπερέντερ. Ο  Ομπερέντερ είναι ένα κατώτερο μέλος του διδακτικού προσωπικού που εργάζεται κάτω από την διεύθυνση του καθηγητή Γιοργκ Μπαμπερόβσκι. Η εργασία του Ομπερέντερ αποδεικνύει, αν όχι τίποτε άλλο, ότι η σύγχρονη καμπάνια δυσφήμισης του Τρότσκι δεν είναι μια αποκλειστικά Αγγλο-Αμερικανική άσκηση.

Ο ενθουσιασμός του Ομπερέντερ για την βιογραφία του Σέρβις ξεπερνά κάθε όριο. Χαιρετίζει με χαρά τη μετά από μεγάλη καθυστέρηση κατάρριψη του «μύθου» της κοσμο-ιστορικής σημασίας του Τρότσκι. Σαν να ακολουθεί ένα σενάριο γραμμένο από τον ίδιο τον Σέρβις, ο Ομπερέντερ επαναλαμβάνει την απόρριψη απο τον τελευταίο των φημισμένων βιογραφιών των Ισαάκ Ντόιτσερ και Πιερ Μπρουέ. Αυτοί οι συγγραφείς ήταν απλοί «απολογητές» και «προσκυνητές» του Τρότσκι.

Αντίθετα, ο Ομπερέντερ εγκωμιάζει το Σέρβις σαν τον «ιδεώδη βιογράφο» του Τρότσκι: «Εντελώς υπεράνω υποψίας για κάθε δεσμό με τον Τροτσκισμό, κατέχει την απαιτούμενη κριτική απόσταση από τον πρωταγωνιστή του...» Ο Ομπερέντερ παραλείπει να λάβει υπόψη του ότι ο σύνδεσμος του Σέρβις με το παθιασμένα αντι-κομμουνιστικό Ινστιτούτο Χούβερ στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ θέτει σε αμφισβήτηση τον ισχυρισμό του για «κριτική απόσταση» και αντικειμενικότητα.

Παρόλα τα ανεπιφύλακτα εγκώμια του για τη βιογραφία του Σέρβις, ο Ομπερέντερ δεν έχει να πει τίποτε συγκεκριμένο για αυτή. Δεν παραθέτει ούτε μια πρόταση από αυτό το υποτιθέμενο λαμπρό έργο. Αντί για αυτό, αφιερώνει ολόκληρη σχεδόν την ανασκόπηση του στη δικιά του κακόβουλη καταδίκη  του Τρότσκι.

Ο Ομπερέντερ γράφει, «Χωρίς τα συγγραφικά και διαλεκτικά ταλέντα του που ήταν ήδη εμφανή από νωρίς θα είχε παραμείνει απλά ένας νεαρός επαναστάτης ανάμεσα σε πολλούς. Δεν είχε άλλα μέσα για να τραβήξει την προσοχή προς το άτομο του εκτός από την ρητορική του.»

Πώς να απαντήσει κάποιος σε μια τόσο κοινότοπη και παράλογη δήλωση; Τί θα σκεπτόταν κάποιος για ένα βιογράφο του Κόμη Λέοντα Τολστόι που είχε γράψει, «Χωρίς το ταλέντο του σαν συγγραφέας, ο Τολστόι θα είχε απλά παραμείνει ένας εύπορος γαιοκτήμονας ανάμεσα σε πολλούς άλλους. Εάν δεν είχε γράψει τα έργα του Πόλεμος και Ειρήνη, Άννα Καρένινα, Ανάσταση, και Ο Θάνατος του Ιβάν Ιλύιτς, κανείς δεν θα νοιαζόταν για τον Τολστόι. Εκτός από το ταλέντο του σαν συγγραφέας, δεν διέθετε μέσα για να τραβήξει την προσοχή προς τον εαυτό του.» Ναι, πόσο βαθιά αληθινό! 

Κάτω από τον εξάψαλμο του Ομπερέντερ ενάντια στον Τρότσκι βρίσκεται μια σφοδρή έχθρα για το σοσιαλιστικό κίνημα. Γράφει στη συνέχεια:

«Η εξέλιξη του Τρότσκι μόλις που διέφερε από αυτή του συνηθισμένου αριστερού μέλους της ριζοσπαστικής ιντελλιγκέντσιας που είχε αποξενωθεί από το Τσαρικό καθεστώς. Το περιβάλλον της κοινωνικής του αφομοίωσης ήταν το αρρωστημένο φυτώριο των φατριαστικών εσωτερικών διαμαχών  στους κύκλους των εμιγκρέδων και των συντακτικών επιτροπών με τις ατελείωτες σχολαστικές διαμάχες για την καθαρότητα του Μαρξιστικού δόγματος και τον σωστό δρόμο προς την επανάσταση.» Ο Τρότσκι, σύμφωνα με τον Ομπερέντερ, «ποτέ δεν ξέφυγε από την αποπνικτική επιρροή της Ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας·  ο αναγνώστης ψάχνει μάταια να βρει κάποια σημάδια ειλικρίνειας και ετοιμότητας να προσεγγίσει άλλους διανοούμενους και ιδεολογικά περιβάλλοντα.»

Τι εκπληκτική άγνοια! Οι δραστηριότητες και η επιρροή του Τρότσκι, πριν το 1917, δεν περιορίζονταν στο περιβάλλον της Ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας. Ήταν μια σημαντική μορφή στο Ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κίνημα, και ήταν γνωστός σε όλους τους σημαντικούς ηγέτες της Δεύτερης Διεθνούς-συμπεριλαμβανόμενου του Ράμσεϋ Μακντόναλντ-τον Βρετανό Φαβιανό και μελλοντικό πρωθυπουργό. Ο Τρότσκι μιλούσε και έγραφε άνετα Γαλλικά και Γερμανικά. Είχε, τουλάχιστο πριν το 1914, στενές προσωπικές σχέσεις με το Καρλ Κάουτσκι και τα άρθρα του δημοσιεύονταν στο Die Neue Zeit. Ο Τρότσκι θεωρούνταν μοναδική αυθεντία για την πολιτική κατάσταση στα Βαλκάνια. Όσο για την έκταση των πολιτιστικών του ενδιαφερόντων, ακόμη ούτε και ο Σέρβις αρνείται ότι ο Τρότσκι έγραφε για ένα ευρύ φάσμα διανοητικών, λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών τάσεων. Ο Τρότσκι έγραψε για θέματα όπως ο Νίτσε, ο Ίψεν και η Ευρωπαϊκή καλλιτεχνική πρωτοπορία.

Ο Ομπερέντερ συνεχίζει: «Η υιοθέτηση και αποδοχή του Μαρξισμού από τον νεαρό Τρότσκι δείχνει παραστατικά τι συμβαίνει όταν μια αναμφίβολα κοφτερή και σβέλτη διάνοια υποτάσσεται σε μια ιδεολογία, η οποία περικλείει τον εαυτό της μέσα σε ένα ερμητικά κλειστό εννοιολογικό σύστημα και αναγνωρίζει την πραγματικότητα μόνο μέσα από το πρίσμα του άκαμπτου δόγματος και της ακαταμάχητης αλήθειας.»

Ο Ομπρέντερ, με τον συνηθισμένο τρόπο των χυδαίων πραγματιστών, επιχειρεί να ειρωνευτεί σαν «δογματικούς» εκείνους που όπως ο Τρότσκι έχουν επίγνωση της θεωρητικής μεθόδου και που σκέπτονται συστηματικά. Παραλείπει να προσδιορίσει τα «άκαμπτα δόγματα» και τις «ακαταμάχητες αλήθειες» που υποτίθεται ότι παραμόρφωναν την σκέψη του Τρότσκι. Προφανώς, ο Ομπερέντερ αναφέρεται σε ολόκληρο το έργο της Μαρξιστικής σκέψης, τα θεμέλια της στον φιλοσοφικό υλισμό, και την υλιστική αντίληψη της ιστορίας. Δεν περνά από το μυαλό του Ομπερέντερ ότι οι δικοί του ισχυρισμοί, που προβάλλονται χωρίς να στηρίζονται από επιχειρήματα, αποτελούν παράδειγμα ενός τέτοιου είδους δογματικής σκέψης για την οποία κατηγορεί τον Τρότσκι. 

 Ο Ομπερέντερ γράφει στη συνέχεια: «Η αμερόληπτη ανάλυση και η αντικειμενική επιχειρηματολογία δεν ήταν το στυλ του Τρότσκι· ήταν ένας δεξιοτέχνης των μεγαλεπήβολων φράσεων και των σκληρών πολεμικών, προικισμένος με το αμφιλεγόμενο ταλέντο να κρύβει τις πιο δυσνόητες και αλλόκοτες ιδέες κάτω από μια εκθαμβωτική ρητορική μεγαλοπρέπεια. Οι υπερβολές στο ύφος του συμβάδιζαν με μια εντυπωσιακή έλλειψη ουσίας και βάθους.»

Ο Ομπερέντερ υποθέτει ότι οι αναγνώστες του έχουν πλήρη άγνοια για το λογοτεχνικό έργο του Τρότσκι και την τεράστια επιρροή που ασκούσε με τα γραπτά του πάνω στη κοινή γνώμη. Ο Μπρεχτ είπε το 1931, σε συζήτηση με τον Βάλτερ Μπέντζαμιν και τον Χέρμαν Έσσε, ότι ο Τρότσκι μπορούσε δίκαια να θεωρηθεί σαν ο μεγαλύτερος συγγραφέας στην Ευρώπη. Και ο Μπρεχτ, πρέπει να σημειωθεί, δεν ήταν πολιτικός υποστηρικτής του Τρότσκι. Κάθε επαγγελματίας ακαδημαϊκός που είναι ικανός να γράφει τέτοιες ανέντιμες καθαρές ανοησίες χάνει κάθε δικαίωμα να ληφθεί σοβαρά σαν ιστορικός.

Τα γραπτά του Τρότσκι πάνω στην Ευρωπαϊκή και την παγκόσμια πολιτική στη διάρκεια μιας περιόδου  40 σχεδόν χρόνων είναι απαράμιλλα στη διορατικότητα τους. Παρόλα αυτά ο Ομπερέντερ συνεχίζει:

«Ο Τρότσκι έγραψε ένα τεράστιο αριθμό κειμένων το ένα μετά το άλλο, υποθέτοντας ότι ήταν αρμόδιος να καταπιαστεί με κάθε είδους θέματα, με αποτέλεσμα η ασυγκράτητη ορμή του για επικοινωνία να φθίνει σε άδεια πολυλογία. Μάλιστα, τον Ιούνη του 1926 το Πολιτικό Γραφείο ζήτησε από τον Τρότσκι να συγκρατήσει την τεράστια παραγωγή του σε κείμενα και να συγκεντρωθεί περισσότερο στις θέσεις και τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί από το κόμμα.»

Οι συμπάθειες του Ομπερέντερ είναι με τον Στάλιν και τους υπόλοιπους παραταξιακούς αντίπαλους του Τρότσκι στο Σοβιετικό Πολιτικό Γραφείο. Παραλείπει να σημειώσει ότι οι Σταλινικές προσπάθειες για την επίπληξη του Τρότσκι αποτελούσαν μέρος μιας επεκτεινόμενης εκστρατείας να φιμώσουν και να απαγορεύσουν νομικά τη δραστηριότητα του μεγαλύτερου και πιο δημοφιλούς αντίπαλου της αναπτυσσόμενης γραφειοκρατίας.

Ο Ομπερέντερ κατέρχεται ακόμη πιο χαμηλά. Σε ένα γελοίο παράδειγμα της ιστορίας του αντίθετου γεγονότος, ρωτά: «Τί θα είχε απογίνει ο Τρότσκι αν το Τσαρικό καθεστώς δεν είχε καταρρεύσει σαν αποτέλεσμα του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου; Θα έπρεπε τότε να περάσει την ζωή του σαν ένας αριστερός ριζοσπάστης δημοσιογράφος και ηλικιωμένος επαναστάτης σε αναμονή.»

Και τί, θα μπορούσαμε παρόμοια να ρωτήσουμε, θα είχε συμβεί στον Λίνκολν χωρίς την ενωτική κρίση; Θα είχε παραμείνει ένας δικηγόρος σε μια μικρή πόλη. Ή τί θα είχε συμβεί στον Λούθηρο χωρίς την σύγκρουση ανάμεσα στη Ρώμη και τους Γερμανούς πρίγκηπες που προετοίμασε την Μεταρρύθμιση; Σε μια κάπως περιορισμένη κλίμακα, θα αναρωτιόταν κάποιος, τί θα είχε απογίνει η Φράου Μέρκελ χωρίς την πτώση του Τείχους του Βερολίνου; Ο Ομπερέντερ μας ζητά να εξετάσουμε, στην ουσία, τι θα είχε απογίνει ο Τρότσκι αν ο 20ός αιώνας δεν είχε συμβεί! Όμως, χωρίς την άδεια του Χερρ Ομπερέντερ, έχει όντως συμβεί, και δεν είναι ευχαριστημένος με τα αποτελέσματα.

«Στην εποχή της επανάστασης και του εμφύλιου πόλεμου άφηνε το γραφείο του για να ξεσηκώσει τις μάζες και τον Κόκκινο Στρατό να πάρουν τα όπλα ενάντια στους Λευκούς. Τα ρητορικά και οργανωτικά του ταλέντα μαζί με την ασυγκίνητη στάση του απέναντι στη χρήση βίας, του επέτρεψαν να γίνει γρήγορα ένας από τους πιο γνωστούς και πιο ισχυρούς κομματικούς ηγέτες.»

Με άλλα λόγια, μέσα στη δίνη του πόλεμου και της επανάστασης, όπου εκατομμύρια άνθρωποι είχαν εμπλακεί σε τεράστιους πολιτικούς αγώνες, ο Τρότσκι ξεπρόβαλε σαν μια από τις μεγαλύτερες μορφές της παγκόσμιας ιστορίας!

Ο Ομπερέντερ θέλει τώρα να ανατρέψει αυτό που συνέβη στην ιστορία. «Τί απομένει από τον Τρότσκι και την αίγλη του;... Έχοντας διαβάσει την βιογραφία (του Σέρβις) δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι στην βάση μιας κριτικής εξέτασης δεν απομένουν και πολλά από την υπερβολική κάποτε φήμη του Τρότσκι. Τα γραπτά του συνήθως έχουν θέση σε ένα ντουλάπι με αξιοπερίεργα αντικείμενα, και οι υπερβολικές ακρότητες στη σκέψη του εντυπωσιάζουν σήμερα, στη μη-ιδεολογική εποχή μας, σαν παράξενες, αν όχι αλλόκοτες. Η Τέταρτη Διεθνής που ίδρυσε μόλις που είναι μια υποσημείωση στην ιστορία του εργατικού κινήματος.

Ο κ.Ομπερέντερ, καθώς αντιλαμβάνομαι, γεννήθηκε σε αυτό που ήταν κάποτε η Ανατολική Γερμανία. Πώς θα εκτιμούσε σήμερα την θέση του κυβερνώντος Σταλινικού ΕΣΚΓ (Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα Γερμανίας) στην ιστορία του εργατικού κινήματος; Ή, ακόμη περισσότερο, αυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης; Τί απομένει από αυτές τις αντιδραστικές γραφειοκρατικές δομές; Ο Τρότσκι πρόβλεψε την μοίρα των Σταλινικών κομμάτων: «Από αυτές τις αντιδραστικές οργανώσεις,» έγραψε, «δεν θα μείνει ούτε μια πέτρα πάνω στην άλλη.»

Καθώς ο κ. Ομπερέντερ επέτρεψε στον εαυτό του να κάνει υποθέσεις για το ποια θα ήταν η μοίρα του Τρότσκι εάν δεν είχαν παρέμβει ο Πόλεμος και η Επανάσταση, δεν μπορεί να φέρει αντίρρηση όταν θέτω το ερώτημα: Τί θα είχε συμβεί στον κ. Ομπερέντερ αν δεν είχε καταρρεύσει η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας; Ειλικρινά, αμφιβάλλω ότι η ζωή του θα είχε ακολουθήσει και τόσο διαφορετικό δρόμο. Θα είχε βρεθεί μια θέση για τα πενιχρά ταλέντα του κάπου μέσα στις ακαδημαϊκές δομές της ΛΔΓ. Θα μπορούσε ακόμη να είχε βρει μια θέση μεσα στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ. Η επισκόπηση που έχει γράψει για την βιογραφία του Σέρβις θα μπορούσε μάλιστα να είχε δημοσιευτεί σε μία Σταλινική εφημερίδα χωρίς να αλλαχτεί ούτε μια λέξη!    

Ο Ομπερέντερ ισχυρίζεται ότι  η θέση των γραπτών του Τρότσκι είναι σε ένα ντουλάπι με αξιοπερίργα αντικείμενα, τα οποία δεν έχουν καμμία σχέση με την εποχή μας. Ένα παράξενο κριτικό συμπέρασμα, από ένα ιστορικό - ιδιαίτερα από ένα που η ειδικότητα του υποτίθεται ότι είναι η ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης. Ο ισχυρισμός ότι ο Τρότσκι δεν έχει σχέση με την εποχή μας ισοδυναμεί με την απόρριψη της ιστορικής σημασίας αυτού που πρέπει να συγκαταλέγεται στα πιο σημαντικά γεγονότα του 20ού αιώνα - την Ρωσική Επανάσταση. Είναι δυνατό να κατανοήσουμε την πολιτική στρατηγική που καθοδήγησε την Οκτωβριανή Επανάσταση χωρίς αναφορά στα γραπτά του Λέων Τρότσκι; Κανείς σοβαρός ιστορικός δεν θα μπορούσε να μη συμπεριλάβει στη μελέτη του για το 1917 μια προσεκτική ανάγνωση της Ιστορίας της Ρωσικής Επανάστασης του Τρότσκι που συμβαίνει επίσης να είναι ένα από τα αδιαμφισβήτητα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Με παρόμοιο τρόπο, η μελέτη της Προδομένης Επανάστασης του Τρότσκι παραμένει το βασικό έργο όχι μόνο για τους ιστορικούς, αλλά για τον καθένα που επιθυμεί να κατανοήσει τι ήταν η Σοβιετική Ένωση καθώς και την προέλευση και την φύση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αντιφάσεων που οδήγησαν στη διάλυση της το 1991 - μια μοίρα που προβλέφτηκε από τον Τρότσκι το 1936!  

Σε ένα βαθμό που ξεπερνά κάθε άλλο συγγραφέα της εποχής του, το λογοτεχνικό έργο του Τρότσκι παραμένει εξαιρετικά σύγχρονο. Παρόλες τις πολλές αλλαγές στον κόσμο τα τελευταία 70 χρόνια, ο Τρότσκι καταπιάστηκε με ζητήματα, διαδικασίες και προβλήματα που παραμένουν στον κόσμο μας μέχρι σήμερα: η φύση της παγκόσμιας οικονομίας και η σχέση της με το εθνικό κράτος· η σημασία και οι συνέπειες της παγκόσμιας ηγεμονίας του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού· και η εύθραυστη φύση της αστικής δημοκρατίας. Βέβαια, ο κ. Ομπερέντερ δεν αναφέρει τον τίτλο έστω και για  ένα έργο του Τρότσκι. Αλλά από όλες τις παραλείψεις του, η πιο ανησυχητική είναι ότι παραλείπει ακόμη και να σημειώσει αυτό που πρέπει να θεωρηθεί, τουλάχιστο από ένα Γερμανό ιστορικό, ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Τρότσκι: η ανάλυση του για τον Γερμανικό φασισμό και η γεμάτη πάθος προειδοποίηση του για την τεράστια απειλή που αποτελούσε ο φασισμός για την Γερμανική και τη διεθνή εργατική τάξη. 

Πιστεύει ο κ. Ομπερέντερ ότι αυτά τα γραπτά ανήκουν, επίσης, σε ένα ντουλάπι με αξιοπερίεργα αντικείμενα; Δεν έχουν αυτά καμμία σχέση με την υποτιθέμενη «μη-ιδεολογική» εποχή μας; Η σημερινή μας συνάντηση συμπίπτει μάλιστα με μία σημαντική έκθεση για το Ναζιστικό καθεστώς που παρουσιάζεται στο Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου. Μέχρι σήμερα, η Γερμανική πολιτική και κουλτούρα είναι σημαδεμένη από την Ναζιστική νίκη τον Γενάρη του 1933 και όσα επακολούθησαν. Αλλά αυτή η νίκη επιτεύχθηκε από τους φασίστες μόνο σαν συνέπεια των δειλών και ανεύθυνων πολιτικών του Σοσιαλδημοκρατικού και του Κομμουνιστικού κόμματος, που αρνήθηκαν να ενώσουν τα εκατομμύρια των σοσιαλιστών εργατών στη Γερμανία σε ένα κοινό αγώνα ενάντια στον Χίτλερ.

Οι προειδοποιήσεις του Τρότσκι για τον κίνδυνο που αποτελούσε ο φασισμός κατατάσσονται ανάμεσα στα πιο διορατικά ντοκουμέντα που γράφτηκαν τον 20ό αιώνα. Είναι ακόμη πιο αξιοσημείωτα καθώς έχουν γραφτεί από τον Τρότσκι όταν ζούσε σε ακούσια εξορία στην Τουρκία. Ο Τρότσκι κάλεσε για ένα ενωμένο μέτωπο της εργατικής τάξης ενάντια στους Ναζιστές, και καταδίκασε τόσο την οικτρή υποταγή του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στον Χίντεμπουργκ όσο και την εγκληματικά ανεύθυνη εξομοίωση της Σοσιαλδημοκρατίας με τον φασισμό από το Σταλινικό κόμμα. Ενώ το Σταλινικό Κομμουνιστικό κόμμα ισχυριζόταν, με ένα μείγμα δημαγωγίας και τρομοκρατημένης μοιρολατρείας, ότι μια Ναζιστική νίκη θα οδηγούσε γρήγορα σε μια κομμουνιστική επανάσταση, ο Τρότσκι προειδοποίησε ότι η ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ θα αντιπροσώπευε μια πολιτική καταστροφή ασύλληπτων διαστάσεων.

Όλοι οι ισχυρισμοί ότι δεν θα έκανε καμμία διαφορά αν ο Τρότσκι είχε αναδειχτεί νικητής στην εσωκομματική πάλη αντικρούονται από τα γεγονότα στη Γερμανία. Εάν κανένα άλλο ζήτημα δεν χώριζε τον Τρότσκι και τον Στάλιν, η σύγκρουση για την Γερμανία είχε επαρκή αποφασιστική ιστορική σημασία για να δικαιολογήσει τον ισχυρισμό ότι η ήττα του Τρότσκι είχε τις πιο τραγικές συνέπειες.

Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε ένα ντοκουμέντο που γράφτηκε από τον Τρότσκι τον Απρίλη του 1932, εννιά μήνες πριν από την νίκη του Χίτλερ. Ποια θα ήταν η κατάλληλη αντίδραση της Σοβιετικής κυβέρνησης σε μια φασιστική νίκη; Ο Τρότσκι έγραψε:

«...Οι σχέσεις μου με την σημερινή κυβέρνηση στη Μόσχα δεν είναι τέτοιες που να μου δίνουν κάποιο δικαίωμα να μιλώ στο όνομα της ή να αναφέρομαι στις προθέσεις της, για τις οποίες, όπως κάθε άλλος αναγνώστης και άνθρωπος της πολιτικής, μπορώ να εκφέρω κρίση μόνο στη βάση όσων πληροφοριών είναι διαθέσιμες. Είμαι όμως έτσι πιο ελεύθερος να πω πώς θα όφειλε να δράσει κατά τη γνώμη μου η Σοβιετική κυβέρνηση σε περίπτωση μιας φασιστικής νίκης στο Γερμανικό κράτος. Την στιγμή που θα ελάμβανα το τηλεγραφικό μήνυμα αυτού του γεγονότος, θα υπέγραφα μια διαταγή για την επιστράτευση των εφεδρειών. Όταν έχεις μπροστά σου ένα θανάσιμο εχθρό, και όταν ο πόλεμος απορρέει από την λογική της αντικειμενικής κατάστασης, θα ήταν ασυγχώρητη ελαφρότητα να δοθεί χρόνος στον εχθρό να εμπεδωθεί και να ισχυροποιηθεί...και συνεπώς να αναπτυχθεί μέχρι να πάρει τις διαστάσεις ενός τεράστιου κινδύνου.»

Πιστεύει ο κ. Ομπερέντερ ότι αυτά τα λόγια, επίσης, ανήκουν σε ένα ντουλάπι με ιστορικά αξιοπερίεργα;

Ποιά εκτίμηση μπορεί να γίνει για τον Λέων Τρότσκι, 70 χρόνια μετά τον θάνατο του; Έχουμε τώρα το πλεονέκτημα της ιστορικής προοπτικής. Ξέρουμε το αποτέλεσμα των πολιτικών συγκρούσεων στις οποίες ο Τρότσκι έπαιξε τόσο κεντρικό ρόλο. Ξέρουμε την μοίρα της Σοβιετικής Ένωσης, και του Σταλινικού καθεστώτος που ήρθε στην εξουσία πάνω στη βάση της πολιτικής πάλης ενάντια στον Τρότσκι. 

Πρέπει να τεθεί το ερώτημα: Ποιά προοπτική επιβεβαιώθηκε από την ιστορική εξέλιξη που επακολούθησε: η θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα» των Στάλιν-Μπουχάριν ή η αναίρεση από τον Τρότσκι της δυνατότητας της ίδρυσης του σοσιαλισμού σε εθνική βάση; Ποιά προοπτική πρόβλεψε την τροχιά της οικονομικής εξέλιξης: η αντίληψη τουΣτάλιν για την αυτάρκεια του εθνικού σοσιαλισμού ή η επιμονή του Τρότσκι για την πρωτοκαθεδρία των παγκόσμιων οικονομικών διαδικασιών;

Η ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, στο σύνολο της, αποδείχνει ότι η εκστρατεία ενάντια στον Τρότσκι και τον Τροτσκισμό, που άρχισε στο Πολιτικό Γραφείο το 1923, σημάδεψε το ξεκίνημα μιας δεξιάς και ουσιαστικά Ρωσικής εθνικιστικής αντίδρασης ενάντια στο επαναστατικό διεθνιστικό πρόγραμμα πάνω στο οποίο είχε βασιστεί η Οκτωβριανή επανάσταση. Σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο από μια δεκαετία, η εκδίωξη των διεθνιστών μέσα στο Σοβιετικό Κομμουνιστικό Κόμμα, εξελίχθηκε σε μια αχαλίνωτη πολιτική γενοκτονία που είχε σαν σκοπό την φυσική εξόντωση όλων των εκπρόσωπων της Μαρξιστικής πολιτικής και κουλτούρας μέσα στη σοσιαλιστική ιντελλιγκέντσια και την εργατική τάξη. 

Η Σοβιετική Ένωση ξεπρόβαλε μέσα από την αντι-σοσιαλιστική τρομοκρατία της δεκαετίας του 1930 σαν μια πολιτικά τραυματισμένη κοινωνία. Η εκστρατεία μαζικής δολοφονίας του Στάλιν, που περιλάμβανε την καταστροφή ολόκληρου σχεδόν του σώματος των αξιωματικών της Σοβιετικής Ένωσης, ενθάρρυνε τους Ναζιστές και διευκόλυνε την εισβολή τους που επακολούθησε. Οι τρομακτικές ανθρώπινες απώλειες που υπόστηκε η ΕΣΣΔ από το 1941 μέχρι το 1945 οφείλονταν, σε μεγάλη έκταση, στις επιπτώσεις από τις Σταλινικές εκκαθαρίσεις. Η Σοβιετική νίκη στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μπορούσε, μακροπρόθεσμα, να αντιστρέψει την καταστροφική πολιτική τροχιά της ΕΣΣΔ. Όλες οι απεγνωσμένες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Σοβιετικής γραφειοκρατίας, μετά τον θάνατο του Στάλιν το 1953, αναπτύχθηκαν πάνω στη βάση του εθνικιστικού προγράμματος που αποτελούσε τη βάση του Σταλινικού καθεστώτος. Το σύστημα που άφησε πίσω του ο Στάλιν παράπαιε από κρίση σε κρίση μέχρι την κατάρρευση του σε λιγότερο από 38 χρόνια μετά τον θάνατο του δικτάτορα. Και η μορφή αυτής της κατάρρευσης - η διάλυση της ΕΣΣΔ από την γραφειοκρατία, η μετατροπή της εθνικοποιημένης ιδιοκτησίας σε ιδιωτική ιδιοκτησία, και η μεταμόρφωση τμημάτων της γραφειοκρατίας σε καπιταλιστές πολυδισεκατομμυριούχους - ακολούθησε την πορεία που είχε προβλεφτεί από τον Τρότσκι την δεκαετία του 1930.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ στην σημασία του Τρότσκι σήμερα. Ποιά είναι η θέση του Τρότσκι στην ιστορία; Σαν συγγραφέας, ρήτορας, στρατηγικός νους της επαναστατικής εξέγερσης και πολιτικός στοχαστής, ο Τρότσκι αντιπροσωπεύει την κορυφή της σοσιαλιστικής πολιτικής και κουλτούρας τον 20ό αιώνα. Πριν το 1917 ο Τρότσκι επεξεργάστηκε την στρατηγική της Ρωσικής επανάστασης. Στα χρόνια της επανάστασης και του εμφύλιου πόλεμου, προσωποποιούσε την θέληση του προλεταριάτου για τη νίκη. Και αργότερα, παρά την πολιτική ήττα και την απομόνωση, σαν κυνηγημένος εξόριστος, ανήλθε σε ακόμη μεγαλύτερα πολιτικά και ηθικά ύψη - σαν ο αδυσώπητος αντίπαλος της Σταλινικής αντεπανάστασης και ο στρατηγικός νους της μελλοντικής παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. 

Με ένα μοναδικό τρόπο σε σχέση με κάθε άλλη μορφή, ο Τρότσκι καθόρισε τι σήμαινε να είναι κάποιος επαναστάτης σοσιαλιστής τον 20ό αιώνα. Ότι ο Λένιν ήταν μια δεσπόζουσα μορφή στην ιστορία του σοσιαλισμού είναι πέρα από αμφισβήτηση. Αλλά η ζωή και το έργο του είναι ενσωματωμένα μέσα στη Ρωσική επανάσταση, με όλες τις αντιφάσεις της. Ο θάνατος του τον Γενάρη του 1924 συνέβη καθώς η αντίδραση ενάντια στην Οκτωβριανή επανάσταση, μέσα στο κόμμα που είχε δημιουργήσει, είχε μόλις αρχίσει να αναπτύσσεται. Στις τελευταίες εβδομάδες της συνειδητής πολιτικής του ζωής, γεμάτος αγωνία για την μοίρα της επανάστασης, ο Λένιν - καθώς τεκμηριώνεται στα τελευταία γραπτά του - στράφηκε στον Τρότσκι για υποστήριξη. Στην πάλη ενάντια στον Σταλινισμό, το πολιτικό έργο του Τρότσκι απόκτησε μια παγκόσμια ιστορική σημασία. Η Ρωσική Επανάσταση ήταν ένα μεγάλο επεισόδιο στη ζωή του Τρότσκι - ένα επεισόδιο στην πάλη του για τη νίκη της διεθνούς εργατικής τάξης. Ο Τρότσκι προσωποποιούσε και αντιπροσώπευε την παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση. Επιπλέον, στον αγώνα του ενάντια στον Σταλινισμό, ο Τρότσκι διέσωσε τον σοσιαλισμό από την άβυσσο στην οποία είχε συρθεί από τους γκάνγκστερ του Κρεμλίνου και τους πολιτικούς συνενόχους τους.

 

Καμμία πολιτική τάση που αποκαλεί τον εαυτό της σοσιαλιστική δεν μπορεί να καθορίσει το πρόγραμμα της, και δεν μπορεί να καθορίσει την σχέση της με τον Μαρξισμό σήμερα, παρά μέσα από τις πολιτικές εννοιολογικές συλλήψεις και τους πολιτικούς αγώνες που αναπτύχθηκαν από τον Τρότσκι. Η Τέταρτη Διεθνής, την οποία ίδρυσε το 1938, έχει αντέξει και αναπτύχθηκε σαν η πολιτική έκφραση του γνήσιου Μαρξισμού. Εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του, ο Τρότσκι, η μεγαλύτερη πολιτική μορφή του περασμένου αιώνα, παραμένει ο πιο σημαντικός δάσκαλος των σοσιαλιστών στον καινούργιο αιώνα.