Ο Μπ. Τράβεν περιγράφει στο μυθιστόρημά του «Το πλοίο των νεκρών», που αποτελεί μια καυστική κριτική της καπιταλιστικής κοινωνίας, πως Βέλγοι και Ολλανδοί συνοριοφύλακες απελαύνουν κρυφά τη νύχτα ανθρώπους χωρίς υπηκοότητα στη γειτονική χώρα. «Δεν γεννήθηκα, δεν είχα ναυτικό φυλλάδιο, ποτέ δεν κατάφερα να πάρω διαβατήριο και ο καθένας μπορούσε να με κάνει ότι ήθελε, γιατί δεν ήμουν κάποιος, επίσημα δεν ήμουν τίποτα στον κόσμο, δεν μπορούσα καν να είμαι αγνοούμενος», αναφέρει ο Γκέιλς, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου. 90 χρόνια μετά τη δημοσίευση του μυθιστορήματος αναβιώνουν παρόμοιες σκηνές στην Ευρώπη, όμως πολύ περισσότερες σε αριθμό. Από δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που ξεφύγαν απ’ την κόλαση του πολέμου στη Μέση Ανατολή, αφαιρούνται όλα τα δικαιώματά τους και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καθώς μανουβράρονται μαζικά από κράτος σε κράτος. Συρματοπλέγματα και όπλα εμποδίζουν το ταξίδι τους. Κακοποιούνται, απελαύνονται και φυλακίζονται κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Δεν υπολογίζονται σαν άνθρωποι, ούτε καν σαν χρήζοντες προστασίας, αλλά σαν «εισβολείς», «παράνομοι μετανάστες» ή «εγκληματίες ξένοι».
Η διάσκεψη κορυφής των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων την προηγούμενη Τετάρτη ήταν το αποκορύφωμα αυτής της αντίληψης. Η αυστριακή κυβέρνηση κάλεσε στη Βιέννη εκπροσώπους εννέα Βαλκανικών χωρών για να κάνει, σύμφωνα με δηλώσεις της, αδιαπέραστο το Βαλκανικό διάδρομο, απ’ όπου έφτασαν οι περισσότεροι πρόσφυγες μέσωΕλλάδας στην Κεντρική Ευρώπη. Η Ελλάδα, όπου απ’ την αρχή του έτους έχουν φτάσει 100.000 πρόσφυγες, δεν προσκλήθηκε στη διάσκεψη, κάτι που ο υπουργός Εξωτερικών της χαρακτήρισε «μη φιλική πράξη». Στο μεταξύ η Αθήνα ανακάλεσε την πρέσβειρά της από τη Βιέννη σαν πράξη διαμαρτυρίας, κάτι πρωτοφανές στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η μοναχική πορεία της Αυστρίας, που αντιμετώπισε την κριτική των Βρυξελλών και του Βερολίνου, είναι μόνο η τελευταία κλιμάκωση σε μια έξαρση εθνικισμού και μισοξενίας, που υποδαυλίζεται από τις κυρίαρχες ελίτ όλων των Ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανόμενης και της Γερμανίας.
Η Γερμανία αρνείται τον αποκλεισμό του Βαλκανικού διάδρομου ζητώντας «ευρωπαϊκή λύση». Αυτό σημαίνει ότι αντί για τα ελληνοσκοπιανά σύνορα θα αποκλειστεί το Αιγαίο ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Το Βερολίνο φοβάται ότι η υπερχρεωμένη Ελλάδα θα μπορούσε να συνθλιβεί οικονομικά και πολιτικά υπό το βάρος της προσφυγικής κρίσης, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την οικονομία και την συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης των υπουργών των Βαλκανικών χωρών στη Βιέννη, συναντήθηκαν οι αντιπρόσωποι των 28 κρατών-μελών του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες για να διευθετήσουν τις τελευταίες λεπτομέρειες για την επιχείρηση της στρατιωτικής συμμαχίας στό Αιγαίο. Ναυτικές μονάδες υπό γερμανική διοίκηση θα επιτηρούν συνεχώς από το Σαββατο τους προσφυγικούς διαδρόμους, οι «διακινητές ανθρώπων» (δηλ. πλοιάρια με πρόσφυγες) «θα τιμωρούνται το ίδιο σκληρά σαν τρομοκράτες» και οι ναυαγοί πρόσφυγες που θα «διασώζονται» θα επαναπροωθούνται πίσω στην Τουρκία.
Ο σκοπός της στρατιωτικής επιχείρησης είναι να μειωθεί «δραστικά και μόνιμα» ο αριθμός των προσφύγων στα ελληνοτουρκικά σύνορα, όπως δήλωσε ο Γερμανός υπουργός εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέ στο περιθώριο μιας συνάντησης με τους Ευρωπαίους ομολόγους του στις Βρυξέλλες, όπου και έθεσε μια προθεσμία δέκα ημερών. Μετά θα υπάρξει ειδική διάσκεψη κορυφής της Ευρωπαϊκης Ένωσης με την παρουσία της τουρκικής κυβέρνησης, όπου έναντι χρημάτων, διπλωματικές παραχωρήσεις και υποστήριξη (κάτι που θα διαπραγματευτεί παρασκηνιακά) στον πόλεμο κατά των Κούρδων, της συριακής κυβέρνησης και των Ρώσων, θα δεσμευτεί να παίξει ταυτόχρονα το ρόλο του συνοριοφύλακα και του δεσμοφύλακα για την Ευρωπαϊκη Ένωση.
Για τη γερμανική κυβέρνηση αυτή η συνάντηση κορυφής είναι καθοριστικής σημασίας. Μια εβδομάδα μετά θα γίνουν τρείς τοπικές εκλογές που μπορούν να κλονίσουν την πρωθυπουργική θέση της Άγκελα Μέρκελ. Γι’ αυτό ο ντε Μεζιέ απείλησε ότι και η Γερμανία απ’ τη μεριά της θα κλείσει τα σύνορα αν δεν προκύψει συμφωνία.
Σ’ όλη την Ευρώπη ξεκίνησε ένας αγώνας για το ποιός θα μπορέσει να αποκρούσει τους πρόσφυγες με μεγαλύτερη κτηνωδία. Μπορεί εύκολα να φανταστεί κάποιος τι σημαίνει αυτό για τους πολλούς αυτούς απελπισμένους που αγωνίζονται καθαρά για την επιβίωσή τους κάπου μεταξύ Καμπούλ, Βαγδάτης, Δαμασκού, Αθήνας και Βερολίνου. Όπως στο «Πλοιο των Νεκρών» του Γκέιλς είναι «κανένας» και «επίσημα δεν υπάρχουν στον κόσμο». Οι περιβόητες «ευρωπαϊκές αξίες», που κατ’ απαίτηση μερικών πολιτικών θα πρέπει όποιος ζητάει άσυλο να τις αποδέχεται γραπτά, καταλήγουν στο ότι κάθε άνθρωπος χωρίς διαβατήριο ή βίζα από χώρα Σένγκεν θα αντιμετωπίζεται σαν αντικείμενο και δεν θα τυγχάνει καν προστασίας όπως τα ζώα.
Οι επιθέσεις κατά των προσφύγων δείχνουν τις προθέσεις των κυρίαρχων ελίτ της Ευρώπης για το τι περιμένει τους δικούς τους πολίτες, καθώς συνδέονται άρρηκτα με τα αδυσώπητα προγράμματα λιτότητας που οδήγησαν σε αφόρητη φτώχια εκατομμύρια κόσμο σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία και άλλες χώρες. Εν όψει της ασταθούς οικονομικής κατάστασης, των αυξανόμενων κοινωνικών και εθνικιστικών εντάσεων και των δισεκατομμυρίων που ρέουν σε πολεμικούς εξοπλισμούς, θα ακολουθήσουν κι άλλες σκληρότερες επιθέσεις, και μάλιστα όχι μόνο στις αποκαλούμενες υπερχρεωμένες χώρες.
Η αντίληψη ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να ενωθεί πάνω σε καπιταλιστική βάση ήταν ανέκαθεν μια αυταπάτη. Τα καπιταλιστικά ιδιωτικά συμφέροντα, που είναι στενά συνδεδεμένα με τα έθνη-κράτη, δεν συμβιβάζονται με την ειρηνική υπέρβαση των συνόρων και με μια αρμονική ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας.
Η διένεξη για τους πρόσφυγες αποτελεί μόνο ένα σύμπτωμα των αυξανόμενων εθνικών συγκρούσεων στην Ευρώπη. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στις πρωτεύουσες διεξάγεται στο μεταξύ σε επιθετικό τόνο, κάτι που θυμίζει την παραμονή των δύο παγκοσμίων πολέμων. Η ανάκληση της Ελληνίδας πρεσβειρας απ’ τη Βιέννη είναι μόνο ένα παράδειγμα.
Γι’ αυτό βρίσκει μεγάλη ανταπόκριση στα γερμανικά ΜΜΕ η αξίωση του πολιτικού επιστήμονα Χέρφριντ Μίνκλερ να γίνει η Γερμανία ο «σωφρονιστής» της Ευρώπης. Η γερμανική εφημερίδα Ντι Βέλτ μάλιστα καταγγέλλει την τελευταία σύνοδο κορυφής των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στη Βιέννη σαν την επανασύσταση της Μοναρχίας του Δούναβη, αυτή τη φορά όμως όχι σαν σύμμαχος αλλά σαν αντίπαλος της Γερμανίας. «Τα Βαλκάνια ήταν η σφαίρα επιρροής της Βιέννης και ξανάγινε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας», σχολίασε η εφημερίδα την Πέμπτη. Το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες εστιάζουν στην Ελλάδα και την Τουρκία, «τον αυτοκρατορικό αντίπαλο της Βιέννης». Όποιος σκέπτεται με τέτοιους όρους, σχεδιάζει ήδη τον επόμενο πόλεμο.
Στην Ουγγαρία ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν κατηγορεί τη γερμανική κυβέρνηση ότι εκφράζεται «με οξύτητα, ασάφεια και επιθετικότητα» και «εξαρτά το μέλλον και την ασφάλεια της Ευρώπης από την εύνοια προς την Τουρκία». Στη Βαρσοβία συζητούνται σχέδια για την επανασύσταση του «Ιντερμάριουμ», μιας στρατιωτικής συμμαχίας κατά της Γερμανίας και της Ρωσσίας. Έχουμε δεκάδες παρόμοια παραδείγματα.
Η ευρωπαϊκή πολιτική ακολουθεί και πάλι το ρητό, «πρώτα τα εθνικά συμφέροντα» και «ο καθένας για τον εαυτό του». Ενώ όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις επιδιώκουν ανάμιξη στους πολέμους στη Συρία, τη Λιβύη και την Αφρική, δεν είναι απίθανη και μια πολεμική σύρραξη εντός της Ηπείρου.
Η παραβίαση των συνόρων και η κακομεταχείρηση των απάτριδων, που περιγράφει ο Τράβεν τόσο παραστατικά στο μυθιστόρημά του, ήταν αδιάψευστα συμπτώματα του επερχόμενου Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου. Το βιβλίο εκδόθηκε οκτώ χρόνια αφ’ ότου σίγησαν τα κανόνια του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου και δεκατρία χρόνια πρίν τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία.
Σήμερα οι κίνδυνοι δεν είναι λιγότεροι. Όλα εξαρτώνται από μια ανεξάρτητη κινητοποίηση της εργατικής τάξης. Η υπεράσπιση των προσφύγων, ο αγώνας εναντίον του καπιταλισμού, του εθνικισμού, του πολέμου και η δημιουργία μιας σοσιαλιστικής Ευρώπης είναι θέματα άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους.
27 Φεβρουαρίου 2016