Lev Troçki (1879-1940), Vladimir Lenin ile beraber, 20. yüzyılın en büyük devrimci önderiydi.
İnsanlık tarihindeki ilk işçi devletini kuran 1917 Ekim Devrimi’nde Bolşevik Parti’ye ve Rus işçi sınıfına Troçki ve Lenin önderlik etti. 1923’te Sovyetler Birliği’nde Josef Stalin’in liderlik ettiği ulusalcı bürokrasinin büyümesine karşı koymak için Sol Muhalefet’i kuran Troçki, 1933’te, Stalinist Komintern’in yıkıcı politikalarının olanak sağlamasıyla Almanya’da Nazilerin iktidara gelmesinin ardından, Sovyetler Birliği’nin ve Üçüncü Enternasyonal’in Stalinist yozlaşmasına karşı Marksizm uğruna mücadele etmek için Dördüncü Enternasyonal’i inşa etme çağrısı yaptı.
Dördüncü Enternasyonal’in 1938’de kurulmasından iki yıl sonra Troçki, Meksika, Coyoacan’da Stalinist ajan Ramon Mercader tarafından suikasta uğradı. Troçki’nin öldürülmesi, dünya emperyalizminin, II. Dünya Savaşı’nın ortasında uluslararası işçi sınıfının önderliğinin başını kesme yönündeki en bilinçli girişimiydi.
Günümüzde, Troçki tarafından kurulan Dördüncü Enternasyonal’e, Dünya Sosyalist Web Sitesi’ni yayımlayan Uluslararası Komite önderlik etmektedir. DEUK, 1953’ten bu yana gerçek Troçkizmin programını ve ilkelerini savunmaktadır.
Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağıtılmasını, DEUK’un tanımıyla “Sovyet Sonrası Tarihsel Tahrifat Okulu”nun ortaya çıkışı izledi. Bu okulun başlıca hedefi; önemli bir tarihsel figür olarak Lev Troçki’yi itibarsızlaştırmak, Troçki’nin Stalinizme bir alternatifi temsil ettiğini ya da siyasi mirasının bugün ve gelecek açısından değerli şeyler içerdiğini inkar etmektir. Bu kitapta David North, Stalin tarafından başlatılan ve bugün bile devam eden tarihsel tahrifat kampanyasına karşı Troçki’nin mirasını savunuyor.
Ekim 1917'de iktidarın alınmasında Bolşevik Parti'ye yol gösteren perspektif, 1906'da Troçki tarafından geliştirilmiş olan Sürekli Devrim Teorisi'ne dayanıyordu. Troçki, 1905 Rus Devrimi'nin yenilgisi deneyimini kapsamlı bir Marksist çözümlemeye tabi tutmuştu.
Sürekli Devrim Teorisi, geç kapitalist gelişmeye sahip ve emperyalizm tarafından ezilen ülkelerde devrimin, ulusal birlik, toprak sorunu ve sömürge ya da kast baskısından kurtuluş gibi demokratik görevlerinin yerine getirilmesinde işçi sınıfının bağımsız ve önder siyasi rolünde ısrar eder. Dahası, bu görevlerin, uluslararası sosyalizm mücadelesinden tarihsel olarak ayrılmazlığını vurgular.
Ekim 1917’de, I. Dünya Savaşı katliamının ortasında, Vladimir Lenin ve Lev Troçki liderliğindeki Bolşevik Parti’nin önderlik ettiği Rus işçi sınıfı, Aleksandr Kerenski başkanlığındaki kapitalist Geçici Hükümet’i devirerek dünya tarihindeki ilk işçi devletini kurdu. Dokuz aydan kısa bir süre önce Rusya, Çar II. Nikolay’ın başında bulunduğu bir monarşi ile yönetiliyordu. Devrim, emperyalist savaşta sonun başlangıcıydı.
Rus Devrimi, dünya tarihinde yeni bir dönemi başlattı. Kapitalist Geçici Hükümet’in devrilmesi, kapitalizme alternatifin ütopik bir hayal değil, işçi sınıfının bilinçli siyasi mücadelesi yoluyla ulaşılabilecek gerçek bir olasılık olduğunu kanıtladı.
Troçki ve destekleyicileri, Ekim 1923’te Sol Muhalefet’i kurdu. Sol Muhalefet’in amacı, Josef Stalin’in önderlik ettiği yükselen tutucu, ulusalcı bürokrasiye karşı Komünist Parti’yi ve Komintern’i sosyalist enternasyonalizm çizgisinde düzeltmekti.
Stalin ile Troçki arasında ortaya çıkan çatışma, uzlaşmaz siyasi programlar arasındaydı. Stalin’in iktidarını pekiştirmesi ve kişilik verdiği bürokratik diktatörlük kaçınılmaz değildi. Bu durum, uluslararası ve Avrupa’daki devrimin gecikmesi nedeniyle, ekonomik olarak geri kalmış ve yalıtılmış bir işçi devletinin koşullarından kaynaklanmıştı.
Troçki, Stalinizmi eleştirirken, Stalinist bürokratların pragmatik ulusalcı manevralarından kıyaslanamayacak kadar daha ileri görüşlü olduğu kanıtlanmış bir dünya sosyalist devrimi teorisi geliştirdi.
Rusya Komünist Partisi’ni ve Komintern’i reformdan geçirme biçimindeki ilkeli strateji, 1923’te kurulmasından beri –Uluslararası– Sol Muhalefet’e yol göstermişti. Ancak 1933’te Stalin’in yıkıcı politikalarının olanak sağlamasıyla Almanya’da Nazilerin iktidara gelmesi, bu politikanın yeniden değerlendirilmesini gerektirdi.
Hitler’in zaferini takip eden aylarda, Troçki, Stalin’in izlediği politikalara Komintern partilerinden herhangi bir eleştirinin gelip gelmeyeceğini görmek için bekledi. Komünist Enternasyonal, 7 Nisan 1933’te, Almanya Komünist Partisi’nin politikalarını kesin olarak onayladı. Troçki, yeni bir yolun gerekli olduğu sonucuna vardı. 15 Temmuz 1933 tarihli açıklamayla, Komintern’den ayrılma ve yeni bir Enternasyonal inşa etme çağrısı yaptı. Hayatının geri kalanını bu mücadeleye adadı.
Troçki, 1938’de kaydedilen bu konuşmasında, Dördüncü Enternasyonal’in kuruluşunu ve 1928'de Amerika Komünist Birliği olarak kurulan, daha sonra Sosyalist İşçi Partisi halini alan ABD’deki Troçkist hareketin onuncu yıldönümünü kutluyor.
Ağustos 1939’da Stalin-Hitler Paktı’nın imzalanması ve ardından II. Dünya Savaşı’nın patlaması, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Sosyalist İşçi Partisi (SWP) içinde siyasi bir krize yol açtı. Max Shachtman, James Burnham ve Martin Abern önderliğindeki bir siyasi hizip, Sovyetler Birliği’nin artık bir işçi devleti olarak adlandırılamayacağını iddia ediyordu. Onlar, Sovyet devletinin sınıf karakterine ilişkin tanımlamalarındaki bu değişikliğin ardından (Burnham, SSCB’yi artık “bürokratik ortaklaşacı” olarak tanımlıyordu), Dördüncü Enternasyonal’in bir savaş durumunda SSCB’yi savunma çağrısı yapmaması gerektiğini belirttiler.
Troçki, Stalinist rejimin “bürokratik kolektivist” – Marksizm tarafından öngörülmemiş, yeni ve daha önce rastlanmadık bir sömürücü toplum biçimi– olarak tanımlanmasının kapsamlı siyasi ve tarihsel sonuçları olduğu yanıtını verdi. Söz konusu olan, son tahlilde, bizzat Marksist projenin tarihsel geçerliliğiydi.
SWP içinde süren ve Troçki’nin, yaşamının son aylarında, en parlak ve ileri görüşlü yazıları arasında yer alan birçok dokümanla katkı yaptığı mücadele, Nisan 1940’ta bir bölünme ile sonuçlandı.
Buradan, II. Dünya Savaşı'nın Patlaması ve Troçki'nin Son Mücadelesi başlıklı bölümü okuyabilirsiniz.
Troçki’nin öldürülmesi, 20. yüzyılın, uluslararası işçi sınıfı ve dünya sosyalist hareketi açısından geniş kapsamlı ve uzun süreli sonuçları olan en önemli siyasi suçları arasında yer almaktadır. Bununla birlikte, Troçki’nin nasıl öldürüldüğü, onlarca yıl bilinmezliğini korumuştur. Troçki’ye yönelik Stalinist komplonun kapsamı, özellikle de GPU’nun Troçkist harekete sızmasının boyutu, dikkatlice organize edilmiş bir gizlilik konusuydu.
Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi, 1975 yılında, Troçkist hareketin suikasta yönelik ilk yoğun ve sistematik soruşturmasını başlattı. Güvenlik ve Dördüncü Enternasyonal olarak bilinen bu soruşturma, Dördüncü Enternasyonal’e sızan ve Stalin’in Troçki’nin yaşamına yönelik komplosunun başarılı olmasını sağlayan GPU ajanları ağının ortaya çıkartılmasına yol açtı.