Dördüncü Enternasyonal, Sosyalist Devrimin Dünya Partisi'dir. Sovyetler Birliği'nin ve Komünist (Üçüncü) Enternasyonal'in Stalinist yozlaşmasına karşı Marksizm uğruna mücadeleyi ileriye taşımak için 1938'de Lev Troçki tarafından kurulmuştur.

Troçki, 1923'te, Josef Stalin önderliğindeki ulusalcı bürokrasinin iktidarı gasp etmesine karşı koymak ve 1917 Rus Devrimi'ne can veren sosyalist enternasyonalizm programını savunmak için Sol Muhalefet'i kurmuştu. Troçki, 1933'te, Stalinizmin yıkıcı politikalarının olanak sağlaması sayesinde Nazilerin iktidara gelmesi üzerine yeni bir (Dördüncü) Enternasyonal'i kurma çağrısı yaptı.

Kuruluşundan sonraki on yıllarda, Dördüncü Enternasyonal içinde tekrar tekrar revizyonist eğilimler ortaya çıktı. Bu eğilimler, şu ya da bu şekilde, Dördüncü Enternasyonal’in işçi sınıfı içinde bir devrimci parti inşa etme yönelimini terk etmesini savunuyor ve bunun yerine, şu ya da bu küçük burjuva, Stalinist, Sosyal Demokrat veya burjuva milliyetçi eğilime uyarlanma çağrısı yapıyordu.

Dördüncü Enternasyonal'in Uluslararası Komitesi (DEUK), 23 Kasım 1953’te, Dördüncü Enternasyonal içinde, ABD’deki Troçkist hareketin kurucusu James P. Cannon’un önderlik ettiği öğretiye bağlı Troçkistler ile Michel Pablo ve Ernest Mandel önderliğindeki bir oportünist hizip arasında yaşanan bölünmenin ardından kuruldu. Dünya Sosyalist Web Sitesi’ni yayımlayan DEUK, Marksizmin ilkelerini savunmaktadır ve bugün dünyada devrimci sosyalizmin tek temsilcisidir.

Bu sayfada okurlar, Dördüncü Enternasyonal’in tarihi üzerine makalelerin, kitapların ve konuların linklerini bulacaklar. Okurlarımızı kitaplığımızda mevcut olan eserleri de incelemeye davet ediyoruz.

Ekim 1917’de, I. Dünya Savaşı katliamının ortasında, Vladimir Lenin ve Lev Troçki liderliğindeki Bolşevik Parti’nin önderlik ettiği Rus işçi sınıfı, Aleksandr Kerenski başkanlığındaki kapitalist Geçici Hükümet’i devirerek dünya tarihindeki ilk işçi devletini kurdu. Dokuz aydan kısa bir süre önce Rusya, Çar II. Nikolay’ın başında bulunduğu bir monarşi ile yönetiliyordu. Devrim, emperyalist savaşta sonun başlangıcıydı.

Rus Devrimi, dünya tarihinde yeni bir dönemi başlattı. Kapitalist Geçici Hükümet’in devrilmesi, kapitalizme alternatifin ütopik bir hayal değil, işçi sınıfının bilinçli siyasi mücadelesi yoluyla ulaşılabilecek gerçek bir olasılık olduğunu kanıtladı.

Rusya Komünist Partisi’ni ve Komintern’i reformdan geçirme biçimindeki ilkeli strateji, 1923’te kurulmasından beri –Uluslararası– Sol Muhalefet’e yol göstermişti. Ancak 1933’te Stalin’in yıkıcı politikalarının olanak sağlamasıyla Almanya’da Nazilerin iktidara gelmesi, bu politikanın yeniden değerlendirilmesini gerektirdi.

Hitler’in zaferini takip eden aylarda, Troçki, Stalin’in izlediği politikalara Komintern partilerinden herhangi bir eleştirinin gelip gelmeyeceğini görmek için bekledi. Komünist Enternasyonal, 7 Nisan 1933’te, Almanya Komünist Partisi’nin politikalarını kesin olarak onayladı. Troçki, yeni bir yolun gerekli olduğu sonucuna vardı. 15 Temmuz 1933 tarihli açıklamayla, Komintern’den ayrılma ve yeni bir Enternasyonal inşa etme çağrısı yaptı. Hayatının geri kalanını bu mücadeleye adadı.

Sovyetler Birliği’nde Josef Stalin önderliğindeki karşıdevrimci bürokrasi, 1930’larda, Ekim Devrimi’nin neredeyse tüm önderliğini öldürdü. 1936 ile 1938 yılları arasında, Zinovyev, Kamenev, Buharin ve Rakovski de dahil olmak üzere Bolşevik önderlere karşı göstermelik duruşmalar tertiplendi.  Marksist aydınların ve işçilerin birkaç siyasi kuşağının en iyi temsilcileri olan yüz binlerce sosyalist, fiziksel olarak yok edildi. 1936’dan 1939’a kadar süren karşıdevrimci şiddet dalgası sırasında yaklaşık bir milyon kişi öldürüldü. 

Troçki’nin Stalin’i “devrimin mezar kazıcısı” olarak değerlendirmesini en dolaysız anlamıyla doğrulayan bu tasfiye, Sovyet işçi sınıfının devrimci bilincine büyük bir darbe indirdi ve Sovyetler Birliği bunu hiçbir zaman atlatamadı. Bu emsalsiz suçların tarihi ve kayıtları, sayısız burjuva propagandacısının, hem Stalinizmin kendisini Marksizmin teorik ve siyasi mirasına dayandırdığı iddiasını hem de Stalinizm ile Troçkizmin, tek ve aynı Marksizmin çeşitleri olduğu iddiasını inkâr edilemez bir şekilde çürütmektedir. Stalinizm ile Troçkizm arasındaki gerçek ilişki, en iyi Troçki tarafından tarif edilmiştir: Troçki, bizi “bir kan nehri” ayırmaktadır, diye yazmıştı.

Ağustos 1939’da Stalin-Hitler Paktı’nın imzalanması ve ardından II. Dünya Savaşı’nın patlamasıyla, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Sosyalist İşçi Partisi (SWP) içinde Max Shachtman ve New York Üniversitesi Profesörü James Burnham önderliğindeki bir kesim, artık yozlaşmış bir işçi devleti olarak adlandırılamayacağını gerekçesiyle Sovyetler Birliği'ni savunmayı reddederek demokratik kamuoyunun basıncına teslim oldu.

Burnham, SSCB’nin artık “bürokratik ortaklaşacı” olarak tanımlanması gerektiğini ilan etti. Ona göre, bu tarihsel olarak yeni sömürücü toplum biçiminde, Stalinist bürokrasi yeni bir egemen sınıf haline dönüşmüştü. Shachtman ve Burnham, Dördüncü Enternasyonal’in bir savaş durumunda SSCB’yi savunma çağrısı yapmaması gerektiğini belirttiler.

Troçki, Stalinist rejimin “bürokratik kolektivist” –Marksizm tarafından öngörülmemiş, daha önce rastlanmadık bir sömürücü toplum biçimi– olarak tanımlanmasının kapsamlı siyasi ve tarihsel sonuçları olduğu yanıtını verdi. Söz konusu olan, son tahlilde, bizzat Marksist projenin tarihsel geçerliliğiydi.

SWP içinde süren ve Troçki’nin, yaşamının son aylarında, en parlak ve ileri görüşlü yazıları arasında yer alan birçok dokümanla katkı yaptığı mücadele, Nisan 1940’ta bir bölünme ile sonuçlandı.

GPU, Lev Troçki'yi neden ve nasıl öldürdü?
David North ile Çevrimiçi Röportaj

Dünya Sosyalist Web Sitesi, 3-10 Ekim 2015’te, WSWS Uluslararası Yayın Kurulu Başkanı David North’la “GPU, Lev Troçki’yi Neden ve Nasıl Öldürdü” başlıklı iki bölümlük bir röportaj yaptı.

DEUK’un Britanya şubesi olan İşçilerin Devrimci Partisi (WRP), 1985’te,uzun bir siyasi yozlaşma sürecinin ardından Troçkizmden kesin olarak koptu. DEUK, WRP ile mücadelesi sırasında yazılan dokümanlarda şunu belgelemişti: WRP’nin siyasi çöküşü, önceden savunduğu gerçek Troçkist ilkelerden vazgeçmesinin, bu ilkelere ihanet etmesinin ve Pablocu oportünizme uyarlanmasının sonucuydu.

DEUK’un 1982’den 1986’ya kadar WRP’ye karşı verdiği mücadele, öğretiye bağlı Troçkizmin ve DEUK’un sürekliliğini sağladı. Okurlar bu sayfada bu mücadelenin başlıca belgelerini bulabilirler.

Ekim 1917 sosyalist devriminden doğan Sovyetler Birliği (uzun adıyla, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği), 26 Aralık 1991’de Mihail Gorbaçov önderliğindeki Stalinist rejim tarafından resmen dağıtıldı. Sovyetler Birliği’nin yok edilmesi, egemen bürokrasinin sosyalizm karşıtı ve ulusalcı politikalarının sonucuydu ve Troçkist hareketin, Stalinizmin karşıdevrimci doğasına dair uyarılarını doğrulamıştı.

Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi, 1985-1986’da İşçilerin Devrimci Partisi’nin ulusal-oportünistleri ile yaşadığı bölünmenin hemen ardından, Stalinist bürokrasinin, Gorbaçov’un Glasnost ve Perestroyka politikalarına yansıyan kapitalizm yanlısı yönelimine ilişkin son derece ileri görüşlü bir çözümleme geliştirmiş; Sovyet ve uluslararası işçi sınıfını kapitalist restorasyon tehlikesine karşı uyarmıştı.